Náttúrufræðingurinn - 1938, Blaðsíða 8

2 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
1111111111111111111111111111111 ■ 111111111111111111111111111111111111111II11111111■ 1111111111111111■ 1111111111111111111111111 ■ 1111111111111111111111111111111■ 111B
finnast blöð og aðrar lenar þess gróðurs, sem einkennt hefir landið
á jökultíma, þegar ísland var svo gjörólíkt nútímans íslandi, að
vér undrumst stórum muninn. Og þó eru tæpast liðin milljón ár
síðan þetta var, eitt augnablik úr aldri jarðar.
1. Búlandshöfði.
Langmerkastar íslenzkra sjávarmyndana frá jökuitíma eru hin
svonefndu Búlandshöfðalög. Eru þau kennd við Búlandshöfða á
norðanverðu Snæfellsnesi, þar sem dr. Helgi Péturss rakti þau.
(1). í molabergi inniklemmdu milli jökulrispaðra basaltlaga
fann hann hér leifar tvennskonar dýrafélaga, sem ekki hafa
getað lifað samtímis á staðnum, enda fundin í misgömlum lögum
molabergsins. í fyrsta lagi er hér um að ræða jökultodduna
(Portlandia arctica, Gray) og hennar fylginauta, sem eingöngu
lifa í svellköldum sjó, miklu kaldari en nú er við strendur íslands.
í öðru lagi ræðir um nákuðunginn (Purpura lapillus, Linné) og
félaga hans, sem nú lifa ekki í kaldara sjó en er hér við land. Þessi
mismunandi dýrafélög bera glöggan vott allmikillar veðurfars-
breytingar, meðan stóð á myndun moiabergsins, en jarðlagaskip-
un höfðans í heild sýnir, að það hefir myndazt á jökultíma.
Auk dr. Helga Péturss rannsakaði Guðmundur G. Bárðarson
Búlandshöfða og fleiri fjöll norðan á Snæfellsnesi. Fann hann
sjávarmyndanir á allmörgum stöðum öðrum, t. d. í „Stöðinni“,
Skerðingsstaðafjalli, við Höfðakotsgil og víðar (2). Á öllum þessum
stöðum virðist jarðlagaskipunin vera svipuð, og skal hún því rak-
in frá Búlandshöfða, og það aðeins í aðalatriðum. Talið er neðan-
frá og uppeftir:
A. 0—135 m. Basalt, beltaberg, með ísnúnu yfirborði, bæði
hér í Höfðanum og eins sést til ísrákanna í fjall-
inu fyrir ofan Máfahlíð nokkru vestar. Guð-
mundur Bárðarson telur einnig greinilegar ís-
rákir í yfirborði þessa basalts í Skerðingsstaða-
fjalli. I þessu basalti eru velþroskaðar holufyll-
ingar og sumstaðar finnast í því surtarbrands-
flísar, t. d. í fjallinu Grundarmön, austanvert við
Grundarfjörðinn. í 70—80 m hæð hefir síðast
á jökultímanum sorfizt brimþrep inn í bergið og
liggur nú vegurinn eftir þrepinu. Basalt þetta,
sem myndar elzta kafla höfðans, er tertiært að
aldri.