Náttúrufræðingurinn - 1938, Side 10

4 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
E. 180—190 m. Óseyrarlög með suðlægum halla.
F. 190—212 m. Grágrýti með ísnúnu yfirborði.
G. 212—507 m. Móberg (í Höfðakúlum).
Það er enginn vafi á því, að jöklar hafa rispað yfirborð undir-
stöðubasaltsins (A.), áður en molabergslögin í höfðanum mynduð-
ust. Af skeljategundunum í neðri og eldri kafla molabergsins
(C.) verður ráðið, að þessi þáttur þeirra er myndaður í köldum
sjó, þegar jöklar landsins teygðu tungur sínar út í haf. Efri kafli
móbergsins og yngri hlýtur aftur á móti að hafa myndazt í mun
hlýrri sjó. Um það bera vott tegundirnar Purpura, Mytilus og
Cyprina. Á vorum dögum hefir sú fyrst talda fundizt við norður-
strönd íslands, en er þó þar sjaldgæf, er fyrst algeng þegar í hlýja
sjóinn kemur við vestur- og suðurströndina (3).
Veðurfarssveiflan, sem orðið hefir meðan þessi molabergslög
hlóðust upp, myndi svara til þess, sem verða myndi í Skoresby-
sund, ef sá staður flyttist þaðan, sem hann er, og suður til hnatt-
stöðu íslands, eða vel það. En eins og sjá má á yfirborði grágrýt-
isins, sem ofan á molaberginu liggur, hafa jöklar aftur færzt í
aukana og sennilega vaxið út fyrir strendurnar á nýjan leik og
það oftar en einu sinni.
2. Breiðavík á Tjörnesi.
Jarðlagaskipun Breiðuvíkurbakkanna er allflókin. Þó hefir öll-
um þeim, sem rannsakað hafa þessa bakka, komið saman um, að
þeir væru yngri en plíósenu myndanirnar vestan á nesinu. í bók
sinni ,,Um jarðfræði íslands" telur Helgi Péturss bakkana hafa
myndazt á jökultíma (1). Guðmundur Bárðarson áleit þá plíósena
og að hér væri um að ræða yngstu plíósenulögin á Tjörnesi (4).
Úr þessu virðist nú vera skorið, þar eð jökultodda, þessi ótví-
ræða tegund íshafaanna, hefir fundizt neðst í sjávarmyndun bakk-
anna (5).
Breiðavík liggur milli Stangarhorns að vestan og Voladalstorfu
að austan. Bakkar víkurinnar eru frá 40—60 m á hæð. Efni þeirra
er að vestanverðu völuberg mestmegnis, en austanmegin eru þeir
að mestum hluta úr leir- og sandsteini. Undirstaða þessa mola-
bergs virðist vera basalt það, sem kemur fram í Stangarhorni, en
það hvílir aftur ofan á plíóseninu vestan á Tjörnesi. Bakkarnir
að vestanverðu eru eldri en austurbakkarnir. Það er eftirtektar-
vert, þegar jarðsögulegur aldur Breiðuvíkurlaganna er athugað-