Náttúrufræðingurinn - 1940, Blaðsíða 26

118
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
GUÐMUNDUR KJARTANSSON:
UM ALDUR TERTÍERU BASALTSPÍLDN-
ANNA í NORÐANVERÐU ATLANTSHAFI
i
í norðanverðu Atlantshafi og á ströndum þess eru a. m. k. 4
eða 5 basaltsvæði, sem líkjast svo hvert öðru að ýmsu leyti, að
ætla verður, að um eins konar skyldleika sé að ræða, eða, með
öðrum orðum, að þau séu hlutar einnar petrógrafískrar próvinsu.
Þessi próvinsa hefur verið nefnd ýmsum nöfnum, t. d. basalt-
svæði Norður-Atlantshafs, Túle-regíónin, brezk-íslenzka próvins-
an o. fl. En menn eru ekki ennþá á eitt sáttir um það, hve mörg
þessara blágrýtishéraða beri að telja til sömu próvinsu. Um það
verður þó varla deilt, að basalthéruðin nyrzt á Bretlandi, í Fær-
eyjum, á íslandi og á Austur-Grænlandi myndi eina heild, þau
eru svo nátengd, bæði landfræðilega — af grunnsævishryggn-
um, sem liggur frá Bretlandseyjum til Grænlands — og berg-
fræðilega — að efni og myndun.
Öðru máli er að gegna um hin basalthéruðin, sem sumir vilja
telja til sömu fjölskyldu, en þau eru: Vestur-Grænlandssvæðið,
basalt og dólerít á Svalbarða*) og jafnvel dólerítið í Skáney í
Suður-Svíþjóð. í fyrra hluta þessa greinarkorns skal ég nú gera
mjög stutta grein fyrir afstöðu þessara þriggja síðastnefndu
basalthéraða til brezk-íslenzku próvinsunnar.
Hér fer á eftir yfirlit yfir þau jarðsögutímabil, er hér koma
við sögu:
Kvarter
*) Norðmenn hafa nú löggilt nafnið Svalbarði (Svalbard) á eyjaklasa
þeim, er liggur alllangt úti í íshafi norður af Hálogalandi. Áður voru
eyjarnar oft kallaðar einu nafni Spitsbergen, en svo heitir nú aðeins
vestasta og stærsta eyin.