Náttúrufræðingurinn - 1940, Page 58

150
N ÁTTÚRUFRÆÐIN GURINN
INGÓLFUR DAVÍÐSSON:
LYKILL TIL AÐ ÁKVARÐA ÓBLÖMGAÐAR
STARIR (og þursaskegg)
Oft er erfitt að ákvarða ýmsar starartegundir með vissu. Vetur-
inn 1936 athugaði ég nokkuð íslenzkar starir í grasasafninu í
Kaupmannahöfn og gerði frumdrætti að greiningarlykli, er nota
mætti við óblómguð eintök. Hefi svo bætt ögn við síðar. Hefi ég
þar farið eftir ytri gerð blaða og sprota. Blöðin eru fyrst soðin í
vínanda (alkóhóli), síðan í eimdu vatni og loks í glyceríni. Þá
eru þau vel hæf til skoðunar í smásjá. Athugaði ég einkum miðju
blaðanna í smásjá. Varaopin eru talsvert mismunandi á tegund-
unum. Venjulegast eru varafrumurnar í sömu hæð og húðfrum-
urnar í kring, en hjá nokkrum störum liggja varafrumurnar
lægra, eins og niðurgrafnar, og eru varaopin þá iðulega hálf-
hulin af húðtotum, sem skaga út frá frumunum umhverfis. Oft-
ast eru aðeins varaop á neðra borði blaðanna, en samt finnast
varaop einnig á efra borði blaðanna hjá eftirtöldum tegundum:
Blátoppastör (Carex canescens). Marstör (C. salina var. katte-
gatensis). Línstör (C. brunnescens). Aðeins fá. Mýrarstör (C. Good-
enoughii). Skriðstör (C. norvegica). Rauðstör (C. rufina). Efju-
stör (C. Subspatacea). Gulstör (C. Lyngbyei). (Og ef til vill hjá
fleiri tegundum).
Húðfrumurnar á efra borði blaðanna eru venjulega mikið
stærri en húðfrumurnar á neðra borði. Á blöðum allmargra stara
eru einkennilegar húðtotur (Papillae). Vaxa þær út úr húð-
frumunum og hylja oft varaopin að mestu. Suðrænar starir hafa
sjaldan húðtotur. Samkvæmt rannsóknum Raunkiærs eru húð-
totur á 58% grænlenzkra og 49 % danskra starategunda. Ég hefi
séð greinilegar húðtotur á 55% íslenzkra stara. Eru toturnar
ýmist báðu megin á blöðunum eða aðeins öðru hvoru megin.
Gerð totanna er einnig töluvert mismunandi (flatar eða upp-
réttar: C eða O). Má nota þessi einkenni við ákvörðun. Svo er
litur blaða og blaðslíðra, stærð þeirra og lögun, renglur eða
vöntun á þeim o. s. frv.