Náttúrufræðingurinn - 1940, Side 69

161
N ÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
INGÓLFUR DAVÍÐSSON:
NÝ ISLENZK JURTATEGUND
Síðastliðið sumar ferðaðist ég um Borgarfjörð eystra og Njarð-
vík. Þar fann ég varablómstegund, sem ekki hefir áður fundizt
hér á landi. Jurtin er af einvararættkvíslinni og heitir Ajuga
pyramidalis. Vex hún innan um lyng og birkirunna í norður-
hlíðum Njarðvíkur. Einkum vex hún víða
í Kerlingarmóum og Grjótaf jalli. Má
nefna jurtina lyngbúa á íslenzku. Þetta
er fögur jurt og auðkennileg, þrýstin og
þétthærð með ljósbláum smáum blómum.
Sitja blómin í krönsum í blaðöxlunum.
Þau eru styttri en blómstoðblöðin og
mynda ferstrent ax, líkt pýramida að
lögun. Efri blómvörin er mjög smá og
virðist vanta í fljótu bragði. Er það til að-
greiningar frá öðrum ættkvíslum vara-
blóma. Bikarinn er 5-tenntur, nærri reglu-
legur og loðir lengi eftir að krónan er
fallin. Stöngullinn er uppréttur og án
jarðrengla, en stundum vaxa uppsveigð-
ir hliðarsprotar upp af jarðstönglinum,
auk aðalsprotans. Blöðin eru legglaus.
Hin neðstu eru aflöng — öfugegglaga, en hin neðri aflöng —
sporbaugótt. Lyngbúinn er fjölær jurt. Blómgast fremur snemma;
í júní eða fyrrihluta júlí.
Þegar ég var á ferð í Njarðvík um mánaðamótin júlí—ágúst var
jurtin orðin aldinbær þrátt fyrir svala sumarveðráttu. Hæð jurt-
anna var 8—12 cm að jafnaði. Hæsta eintakið 16 cm. Lyngbú-
inn vex víðar á Austfjörðum heldur en í Njarðvík. Þóroddur
Guðmundsson kennari að Eiðum fann hana í Loðmundarfirði nú
í haust, bæði í Neshálsi og nálægt Nesi, sem er næstyzti bær í
firðinum. Vex jurtin þar í graslautum. Má vera að hún finnist
víðar þarna austur frá þegar farið verður að leita hennar. Hefir
hér bætzt ný tegund í hóp austfirzkra einkennisjurta. Hinar
midalis). a blóm, b
bikar, c hneta. (Blytt).