Náttúrufræðingurinn - 1970, Blaðsíða 93

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
211
Hér verður þó ekki rætt um aðrar jurtir en þær, sem skapa dýr-
um aldurtila með því að leggja fyrir þau gildrur ýmissa gerða, og
eru sumar þeirra útbúnar á hinn lævíslegasta hátt. Dýr þau, sem
jurtirnar myrða, eru eðiilega öll smá, svo sem rnaurar, köngullær,
smá krabbadýr, ormar, sniglar og flugur alls konar.
Nokkur hundruð tegunda eru til af dýrætum í heiminum, en
flestar vaxa þær í löndum utan Evrópu. í Skandinavíu vaxa aðeins
12 tegundir, og eru 3 af þeim á íslandi; þær eru sóldögg, lyfjagras
og blöðrujurt.
Sóldöggin er grennluleg jurt, 10 cm liá, með hvítleitum blóm-
um; lnin finnst á allmörgum stöðum um norðvestur-, vestur- og
suðvesturhluta landsins, og auk þess
í byggðarlögunum beggja megin Eyja-
fjarðar. Annars staðar er hún sjald-
gæf. Hún vex í lausum og deigum
jarðvegi, aðallega í hvítmosaþúfum.
Jurt þessi er auðþekkt á laufblöðun-
um, sem líta út eins og rauðir skorpu-
blettir í mosanum. Og það eru ein-
mitt þessi litfögru blöð, sem eru
veiðarfæri sóldaggarinnar. Við skul-
um nú athuga eitt blað jurtarinnar
í eðlilegu ástandi. Blaðkan er nærri
kringlótt, og er yfirborð hennar allt
þakið einkennilegum hárum, sem
hafa lmúðlaga odd. Hár þessi eru
mislöng; eru jiau lengst, sem á blað-
röndunum eru, og eiga þau hár auð-
velt með að taka á sig stóra sveigju,
þegar þörf gerist. Um 200 hár eru á hverju blaði. Hnúðurinn á
blaðoddinum er kirtill, sem snýr inn að blaðmiðju, og gefur hann
frá sér kvoðukennt slím. Á hverju hári, rétt neðan við kirtil
þennan, er frumuhópur, sem sér um að leiða inn í kirtilinn vökva,
sem varnar því, að slírnið þorni. Þegar sólskin er, glitra þessar
litlu slímkúlur á oddum háranna, líkt og daggardropar væru. Af
því hefur jurtin fengið sitt listræna heiti.
Við skulum nú halda athugunum okkar áfram. Við komum okk-
ur fyrir í grennd við sóldöggina á sólríkum degi í því skyni að
1. mynd. Sóldögg (Drosera
rotundifolia). 2 stækkaS blað.