Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1979, Side 106

Náttúrufræðingurinn - 1979, Side 106
lítið og allt þakið hrauni. Það verð- ur að teljast óhugsandi að hraun frá Rauðhólum hafi runnið austur í og niður Djúpárdal (Jón Jónsson 1970). Sömuleiðis sýnist harla ólíklegt að hraun frá Eldgíg einum saman hafi getað náð að renna alla leið vestur fyrir Kálfafellsfjallsenda. Þá er einn möguleiki eftir og hann er sá að svæð- ið milli Eldgígs og Rauðhóla hafi verið íslaust á þeim tíma, er þarna gaus og séu hraunin komin frá gíg- um, sem nú eru komnir undir jökul, en tilheyrðu Rauðhólaröðinni ogvoru virkir um leið og Rauðhólar og Ekl- gígur. Það er nú vitað að fyrir um 5000 árum (Jón Jónsson, 1960) voru jökl- ar verulega minni en þeir eru nú. Það sýnist því líklegt að þessi hraun hafi orðið til fyrir svo sem 3800 ár- um og verður síðar gerð grein fyrir á hvaða rökum sú skoðun er reist. Með hliðsjón af jjessu sýnist mér lík- legast að rnilli Eldgígs og Rauðhóla sé röð gíga, sem nú eru huldir jökli og að Fossahraun sé þaðan komið. Benda má á það, að jökullinn þarf varla að styttast nema um svo sem 2,5—3 km, þar sem mest er til Jjess að lína, sem liugsast tengja Rauðhóla og Eldgíg, verði íslaus. Austasti gígurinn í Rauðhólum vest- an við jökulinn er hringlaga hraun- gígur um 360 m í þvermál og tvö- faldur. í lok gossins hefur hrauntjörn verið í gígnum og brotnað niður yfir gosrásinni svo kringum hana eru nú lóðréttir hamraveggir um 3 m háir. Botn gígsins er nú þakinn sandi svo ekki sést hversu djúpt niðurfallið hef- ur upprunalega verið. Hrauntraðir hafa legið út úr þessum gíg til norð- austurs og má enn sjá móta fyrir þeim en rnikill sandur hefur borist í Jrær og hraunið þar austur og suður af. Smágígur hefur verið rétt þar sem hraunrásin liggur út úr aðalgígnum. Jökulkvísl hefur síðar runnið rétt austan við gíginn og fallið í Eiríks- fellsá, en er nú horfin. Rétt norðan við farveginn er lítið móbergsfell, ssm jökullinn liggur frarná. Vera má að jjað sé hið rétta Eiríksfell Jrví aust- an undir Jjví eru upptök Eiríksfells- ár. Auðsætt er að jökullinn hefur gengið fram og yfir hraunin, sem nú eru mjög sandorpin og lagst hefur hann upp að gígnum að norðaustan en ekki megnað að færa hann úr stað eða aflaga svo nokkru nemi, aðeins skilið eftir smávegis urðarhrúgu norð- an í honum. Næsti gígur vestan við Jrennan er feiknamikið eldvarp, sem ekki gefur eftir stærstu gígunum í Eklborgarröð- unum vestan við Laka. Hann er rösk- lega 1 km á lengd í sprungustefnu, nær um 550 m Jsvert yfir, sporöskju- lagaður og um 25 m hár yfir sléttuna í kring. í gígskálinni hefur verið hrauntjörn, en eftir að gosi lauk hef- ur myndast sporöskjulaga niðurfall yfir gosrásinni, 4—6 m djúpt. Mis- gengi er eftir gígnum endilöngum sunnan rnegin við niðurfallið og sig- ið norðan megin. Þarna hafa Jtví ver- ið jarðskorpuhreyfingar nokkrar eftir að gosið varð og sést ]>að raunar víðar við þessar eldstöðvar. Lítið hraunop er í suðvesturenda gígsins að utan- verðu og hefur J>ar myndast skeifu- lagaður smágígur. Storknaður hraun- straumur liggur út úr honum til suð- 200
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.