Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1979, Qupperneq 122

Náttúrufræðingurinn - 1979, Qupperneq 122
Plagioklasdílar eru yfirleitt 2—2,5 mm og algerlega lausir við mynd- breytingu. Pyroxendílar eru um 0,5 mm og áberandi oft með tvímyndun. Ólivíndílar eru um 0,7 mm þeir stærstu og aðeins einstaka ná þeirri stærð. Vert er að geta þess að sýni þau, senr athuguð voru, er langt frá því að vera góð, því þétt berg er vandfundið í Hálsagígum. Eldgjárhraun í Landbroti. Fyrsta lýsing, sem vitað er um að til sé af Eldgjá er frá hendi Þorvaklar Thoroddsen (1894), en hann leit Eld- gjá fyrst augum þann 22. júlí 1893. Sapper (1908) virðist ætla að nafnið hafi Thoroddsen gefið, en það er frá- leitt rétt enda bendir ekkert til þess í frásögn Þorvaldar sjálfs. Hann til- færir mjög nákvæmlega öll nöfn er hann gaf í þessari ferð: — „kölluðum við það Lambavatn" — „kölluðum við hann Tröllhamar" — „kölluðum við það Skaftárlón“ o.s.frv. Faðir minn, Jón Einarsson (1859— 1953), átti lieima í Skaftártungu á árunum 1880—83 og fór öll þau ár á Skal’tártunguafrétt og auk þess a.m.k. einu sinni til Fiskivatna (Veiðivatna). Hann þekkti Eldgjá vel og lýsti henni olt fyrir mér og nefndi æfinlega Eld- gjá eða bara gjána, enda lrefur byggð- armönnum án efa verið Ijóst um hvers konar rnyndun er þarna að ræða. Sjálfsagt er nafnið fornt. Ýrnsir hafa um Eldgjá ritað eftir að Thoroddsen lýsti henni, næstur honum Þjóðverj- inn Karl Sapper (1908) og gerir liann fyrsta sérkortið ylir hluta af þessari rniklu eldstiið og raunar það eina, sem til þessa dags hefur komið á prenti. Enskur jarðfræðingur G. R. Robson rannsakaði Eldgjá og um- hverfi hennar all ítarlega á árunum 1949—1952 og skrifaði doktorsritgerð um svæðið (Robson 1952). Þetta er mikið rit um 260 vélritaðar blaðsíð- ur og með nákvæmu korti yfir Eldgjá sjálfa sérstaklega og svo yfir hraunin, senr frá henni hafa runnið. Naumast held ég að síðasta orðið sé sagt hvað varðar síðara atriðið. Því miður hefur Jretta rit ekki verið prentað og ekki kortin heldur. Það er því á tiltöhdega fárra manna höndum. Hraun frá Eld- gjá liafa runnið niður á láglendi báð- um megin við Skaftártungu allt í sjó frarn á Mýrdalssandi og Álftaveri en nokkru skemur í Lanclbroti. Hið neðra þekja þessi liraun að heita má allt svæðið frá Landbrotsvötnum og langleiðina vestur að Hafursey að frá- teknu því svæði sem Kúðafljót renn- ur um og hólmum í Álftaveri t.d. Herjólfsstaðamýri og nokkrum jökul- öldum þar. Þó er alls ekki útilokað að hraunin hafi náð saman ofan til á því svæði, því svo mikill hefur frarn- burður jökulvatna og jökulhlaupa verið inn á það að allt getur það nú verið hulið sandi. Fyrsta byggð í Álftaveri hefur án efa staðið á þessu hrauni, sem vel gæti verið um 5000 ára gamalt. Á fyrstu öldum norrænnar búsetu á ís- landi hefur byggð þróast ört á þessu svæði (Einar Ól. Sveinsson 1946) en fljótlega orðið fyrir miklurn skakka- föllum og hefur jtað haldist hvoru veili fram á þennan dag. Það hraun, sem mér sýnist líklegast að runnið hafi niður í Álftaver á landnámsöld (ef eitthvert er) er það sem að hluta er nefnt Skálmabæjahraun (Jón Jóns- 216
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.