Náttúrufræðingurinn - 1979, Page 126

að um H-4 sé örugglega að ræða. Auk
þess bendir bergfræðileg samsetning
öskunnar sterklega í sömu átt en hana
hefur Jens Tómasson athugað fyrir
mig og kann ég honum þakkir fyrir.
Ofan við þetta öskulag kemur 43—
44 cm þykkt jarðvegslag með 8 svört-
um öskulögum, en þá kemur annað
ljóst (súrt) líparítöskulag, sem er 3—4
cm þykkt, vikurkennt og nokkuð
gróft. Birkilurkar liggja einnig í því
og hafa Jteir og verið aldursákvarðað-
ir á sama stað og hin sýnin. Reyndist
aldur þeirra vera 3520 ± 70 C14 ár.
í Jjessum ákvörðunum er reiknað með
helmingunartíma 5570 ár.
Ég hafði áður talið nærri víst að
Jætta öskulag væri H-3 en aldur Jress
er talinn vera 28G0 C'4 ár (S. Þórar-
insson 1971). Ber Jrarna svo mikið á
milli að vafi leikur á hvort Jrað fær
staðist og virðist því verða að gera
ráð fyrir Jjeim möguleika að Jsetta
öskulag sé annars staðar frá enda Jrótt
harla ólíklegt sé að mínu mati. Ekki
var Jtað tilgangur Jressarar greinar að
fást við öskulögin sem slík enda geri
ég ráð fyrir að Jreim verði gerð betri
skil af öðrum. Sú staðreyncl liggur þó
fyrir, að þessi tvö Ijósu öskulög koma
fyrir um alla Síðu, Lanclbrot og
Fljótshverfi. Þau eru ofan á hraunun-
um úr Rauðhólaröðinni, sem ég mun
hér eftir kalla einu nafni Rauðhóla-
hraun, [>. e. Rauðabergshrauni og
Núpahrauni og eins í sniði við Mikla-
fell og auk Jiess í Bunuhólum (sbr.
jarðvegssnið). Þar er efra ljósa ösku-
lagið fullir 5 cm og mjög vikurkennt.
Athyglisvert er ])að að við Miklafell
er H-4 um 25 cm ofan við hraunið úr
Rauðhólaröðinni en hjá Ytri Dalbæ
er J>að 35 cm ofan við Landbrots-
hraunið (Eldgjárhraunið). Lítur þvi
út fyrir að tiltölulega lítill sé aldurs-
munur þessara stórkostlegu hraungosa
jarðfræðilega séð. Hafa skal Jjó í huga
að við Miklafell er hæðin y.s. um 400
m en við Dalbæ aðeins um 60 m. Má
Jjví ljóst vera að jarðvegsmyndun hafi
haft mun betri skilyrði á síðarnefnda
staðnum. Þar hefur greinilega verið
um að ræða skógi vaxið mýrlendi með
hárri grunnvatnsstöðu.
Skal nú aftur vikið að jarðvegssnið-
inu við Ytri Dalbæ. Um 1,46 m ofan
við efra ljósa öskulagið kemur um 6
cm Jrykkt lag af mjög óhreinum kísil-
gúr en svo ofan á Jjví 35 crn Jrykkt
sandlag. Við J)etta sandlag tekur [)vert
fyrir skógarleifar í sniðinu og verður
J)eirra ekki vart ofar. Ofan á sand-
laginu tekur við um 26 cm Jrykkt
gróðui leifalag og í J)ví óreglulegar
rendur úr kísilgúr. Hefur J)arna verið
tjörn eða mýrarbolli líklega vaxinn
lyngi, víði og fjalldrapa. Ofan á Jressu
kemur svo annað sandlag um 12 cm
|)ykkt og með rúlluðum smásteinum
í. Ofan á J)ví kemur aftur 20 crn J)ykkt
gróðurleifalag og efst í ])ví nokkuð
um smákvisti og örmjóar greinar. Þar
fyrir ofan koma svo óregluleg sand-
og jökulleirlög en ofan við J)au kemur
malarlinsa, sem er óregluleg en um
1,60 m ])ykk. Hún er úr rúllaðri ár-
möl ásamt sandi og inni í henni er
móstykki með lurkum allsverum í.
Sýnir J)etta að malarlagið, sem raun-
ar má rekja eftir rofinu endilöngu
allt vestur að Dalbæjarstapa og að
jafnaði er 0,6—0,8 m Jrykkt hefur orð-
ið til við all óvenjulegar aðstæður.
Þegar grafið var fyrir grunni hússins
í Ytri Dalbæ var komið niður á mal-
arlag og mun það hafa komið flestum
220