Náttúrufræðingurinn - 1992, Side 10

8. mynd. Aðalhraunáin 24. febrúar. Meðalbreidd er 6 m og dýpt um 2 m. Mesti hraði
hraunstraums er 10 cm/sek og heildarrennsli 1,2 ntVsek. Mynd Agúst Guðmundsson.
komið hafa upp í síðustu þremur gos-
um í Heklu, og er þá litið á gosin 1980
og 1981 sem eitt, eru hvert fyrir sig lítil
þegar miðað er við hraunið frá gosinu
1947.
HVAÐA LÆRDÓM MÁ DRAGA
AF ÞESSU GOSI?
Lega Heklu í jaðri austurgosbeltis-
ins þar sem það mætir brotabelti Suð-
urlands gerir hana sérstaklega áhuga-
verða frá jarðfræðilegu sjónarmiði,
einkum þar sem austurgosbeltið er
framsækið rekbelti. Þar er gömul
skorpa að gliðna sundur og breytast í
eiginlegt rekbelti.
Þá má benda á að hin 5,5 kflómetra
langa Heklugjá, þaðan sem flest eig-
inleg Hekluhraun hafa runnið, er með
stefnu sem víkur um 20 gráður frá
stefnu nálægra gossprungna. Hins
vegar er stefna hennar sú sama og
önnur höfuðstefna sprungna á Suður-
landi (Haukur Jóhannesson o.fl.
1990). Þetta ásamt öðru gerir Heklu
að sérlega forvitnilegu eldfjalli og
undirstrikar nauðsyn þess að vel sé
fylgst með gosum hennar sem og öðr-
um jarðhræringum í fjallinu og í
grennd við það.
Gosið 1991 er ef til vill merkilegast
fyrir þá sök að það staðfestir enn frek-
ar jákvæða línulega fylgni ýmissa
mælistærða í Heklugosum við lengd
undanfarandi goshlés. Þær helstu eru
(1) kísilsýruinnihald fyrstu gosefnanna
og sprengivirkni í byrjun goss, (2)
rúmmál hrauna og nýfallinnar gjósku,
(3) lengd gossins, og (4) stærð stærstu
jarðskjálfta sem tengjast gosinu (Sig-
urður Þórarinsson 1968, 1970, Karl
Grönvold o.fl. 1983).
Því meiri sem sprengivirknin er í
byrjun goss þeim mun meira verður
152