Náttúrufræðingurinn - 1992, Blaðsíða 12

(Níels Óskarsson, munnl. upplýsing-
ar). Teikningin sýnir jafnframt mynd-
rænt þá breytingu sem orðin er á gos-
tíðni Heklu sé horft aftur um 6 aldir.
Þegar gosið 1991 er sett í samhengi
við fyrri gos má draga eftirfarandi
ályktanir. Ef margir áratugir eða heil
öld líður fram að næsta Heklugosi er
líklegt að það standi marga mánuði og
framleiði mikið magn hrauns og
gjósku. Allsnarpir jarðskjálftar myndu
að öllum líkindum fylgja því og tjón af
gosinu gæti orðið tilfinnanlegt. Ef hins
vegar líða einn eða fáir áratugir fram
að gosi ætti tjón af völdum þess að
verða óverulegt undir öllum venjuleg-
um kringumstæðum.
AFLFRÆÐI HEKLU
Undir öllum megineldstöðvum eru
djúpstæðar kvikuþrær en að auki hafa
sumar grunnstæð kvikuhólf á 1-3 km
dýpi. Mælingar benda til þess að
Hekla hafi djúpstæða þró á um 8 km
dýpi (Einar Kjartansson og Karl
Grönvold 1983) en engar öruggar vís-
bendingar hafa enn komið fram um
grunnstætt hólf. Því verður hér gengið
út frá því að Heklukvikan komi úr
djúpstæðri þró (11. mynd).
Aflfræði Heklu er í stuttu máli
þessi: Þegar kvikuþrýsingur í þrónni
verður svo hár að þak hennar brestur
leitar kvikan út og brýtur sér leið upp
í skorpuna. Það er síðan meðal annars
háð eðlismassa kvikunnar og spennu-
ástandi í skorpunni ofan við þróna
hvort kvikan nær alla leið til yfirborðs
og veldur gosi eða hvort hún storknar
öll neðanjarðar sem innskot. Kvika
Heklu er frekar eðlislétt, fylgir sömu
meginsprungunni (Heklugjá) í flestum
gosum, og á því fremur greiða leið til
yfirborðs. Þegar þak þróarinnar beint
undir Heklu brestur leiðir það því oft-
ast til eldgoss úr Heklugjá.
10. mynd. Línurit Sigurðar Þórarinssonar (1968) af sambandi kísilsýruinnihalds fyrstu
gosefna og lengdar undanfarandi goshlés. Við höfum bætt við niðurstöðum úr síðustu
þremur Heklugosum svo og ártölum fyrir nokkur basaltgos í grennd við Heklu. Alhygl-
isvert er að basaltgos í Heklukerfinu hafa engin áhrif á samsetningu gosefna úr Heklu
sjálfri.
65
Si02%
60
55
50
/5/0

.•/
.*/
/597
ó

*
/•
/••
/.•
/••
/766
/636 /693 /
/
lO
CM
K
/845
CO
co
/947
A
ÁM-
Ot-t-
U-COCT)
00 0)0)0)
1400 1500 1600 1700 1800 1900 e. Kr.
154