Náttúrufræðingurinn - 1992, Page 39

3. mynd. Suðurlandsskjálftabeltið og eldstöðvakerfin á Suðurlandi og Reykjanesskaga.
The South lceland Seismic Zone and the volcanic systems in South and Southwest lce-
land.
tengist Eystragosbeltinu breytist eðlið
úr rekbelti yfir í jaðarbelti. Hekla er
því staðsett þar sem þessi breyting á
sér stað og er þar af leiðandi millistig
milli megineldstöðva rekbeltis og jað-
arbeltis. Hún hefur langa gosrein líkt
og megineldstöðvar í rekbeltinu en er
hávaxin eins og eldstöðvar jaðarbelt-
anna. Afleiðingin verður því hvorki
flatvaxin megineldstöð né háreist eld-
keila heldur aflangur eldhryggur.
MEGINELDSTÖÐVAR
Eldstöðvar í gosbeltum landsins eru
ekki jafndreifðar, heldur raða þær sér
á afmarkaðar reinar og í miðju hverr-
ar reinar er megineldstöð. Gott dæmi
um þetta er Kröflueldstöðin. Þar er
sprungurein sem er um 80 km löng,
en ekki nema 5-10 km breið, og ein-
kennist hún af opnum sprungum og
gjám. I henni miðri er flatvaxin meg-
inéldstöð með nokkuð stórri öskju
sem nú er barmafull af gosefnum. Þar
er eldvirkni mest og gosmyndanir fjöl-
breyttastar, bæði að gerð og samsetn-
ingu. Eldstöðin er kennd við mó-
bergsfjallið Kröflu sem er innan við
öskjurimann. Eldvirkni í reininni
dvínar er fjær dregur nregineldstöð-
inni.
Það sama gildir um Heklu og önnur
eldfjöll að hún er hluti af stærri ein-
ingu sem nefnist Heklukerfið. Fjallið
Hekla er nærri miðju kerfisins en
norðaustur og suðvestur frá henni
liggur gosrein (3. mynd). Reinin nær
norður undir Tungnaá við Hrauneyja-
fell og suður fyrir Selsundsfjall og
Geldingafell. Líkur benda þó til að
hún nái enn lengra til suðurs og að
Þríhyrningur og Vatnsdalsfjall heyri
henni til. Reinin er því a.m.k. 50 km
löng en hugsanlega ríflega 60 km.
Hún er um 20 km breið þar sem hún
er breiðust og eru þá Vatnafjöll talin
hluti Heklukerfisins en ekki sjálfstætt
eldstöðvakerfi eins og áður hel'ur ver-
ið talið. Á gosreininni ber mest á gíg-
um og gígaröðum en sprungur eru fá-
ar. Hin eiginlega Heklugjá klýfur fjall-
ið að endilöngu en hana má rekja til
181