Náttúrufræðingurinn - 1994, Qupperneq 4

DAGUR I' SENN
Eftir heimsstyrjöldina síðari fóru að heyrast raddir um að mann-
kynið væri á hættulegri braut í umgengni sinni við náttúruna og
upp úr 1970 tóku þær að gerast háværar. Umræðan um umhverfís-
mál dofnaði síðan nokkuð en komst aftur á skrið árið 1987. Þá
skilaði alþjóðleg nefnd á vegum Sameinuðu þjóðanna af sér
skýrslu um stefnumörkun í umhverfismálum. 1 skýrslunni,
Sameiginleg framtið vor (oftar nefnd Brundtland-skýrslan), eru
lagðar fram langtímaáætlanir um það hvernig sameina megi annars
þjóðfélagslegar framfarir og hins vegar skynsamlega umgengni um náttúruna. í skýrslunni
er hugtakið sjálfbœr þróun mikið notað. Með þvi er einkum átt við að þróun og neyslu sé
haldið innan þeirra marka sem vistkerfi jarðar leyfa og að auðlindir séu skynsamlega
nýttar þannig að afkomendurnir þurfi ekki að taka við lakara búi en foreldrarnir fengu. Að
þessu þurfa allar þjóðir að stefna.
í fljótu bragði verður ekki séð að þessi umræða hafi náð til íslands, a.m.k. hefur hún ekki
skilað sér út í þjóðfélagið. Norrænir landnemar fiuttu með sér búskaparhætti sem ekki
reyndust sjálfbærir í viðkvæmu gróðurfari landsins. Afleiðingamar þekkjum við, gróður-
eyðingu og uppblástur sem enn sér ekki fyrir endann á. Þá hefur hefðbundin nýting fiski-
stofna við landið að einhverju leyti farið úr böndunum þannig að íslandsmið virðast ekki
lengur nægja okkur Islendingum.
Nýlegt dæmi um rányrkju er útflutningur á gjalli. Allt slíkt efni er fyrir löngu upp urið í
næsta nágrenni Reykjavíkur ef undan em skildir ræflamir sem eftir eru af Rauðhólum. Til
að bæta gráu ofan á svart er Eldborg við Trölladyngju á Reykjanesskaga nú að miklu leyti
horfin til Svíþjóðar og óvíst hvar næst verður borið niður. Gjallgígar þeir sem mokað hefur
verið burt á síðustu áratugum eru flestir á bilinu 100(MK)00 ára gamlir og óvíst er hvenær
nýir koma í staðinn. Auk þess em eldgos nærri byggð ekki á óskalista þjóðarinnar. Landið
er oftast skilið eftir í sámm og jafnvel þótt þau séu grædd verða örin jafnan augljós.
Verðmæti gjallgíganna verður ekki eingöngu metið út frá söluverðmæti gjallsins. Þeir eru
hluti af landslaginu, hluti af sögu landsins, hluti af þeirri náttúru sem gerir ísland eftir-
sóknarvert sem ferðamannaland.
Það bendir allt til þess að það ísland sem afkomendur okkar taka við verði annað og
lakara en það sem við fengum.
Sigmundur Einarsson
Frá Seyðishólum í Grímsnesi, 4.
júní, 1993. Ljósm. Ragnar Frank
Kristjánsson.
82