Fréttablaðið - 15.08.2009, Qupperneq 24

24 15. ágúst 2009 LAUGARDAGUR
Hinn 30. nóvember 1995, tæpu einu og hálfu ári eftir að
opnað var fyrir GSM-kerfið á Íslandi, varð uppi fótur og fit
þegar Helgarpósturinn birti auglýsingu frá Verslun Antons
Skúlasonar í Austurveri undir fyrirsögninni „Anton klikkar
ekki!!!“. Efni auglýsingarinnar var nýjustu GSM-símarnir
á markaðnum, og undir mynd af spánnýjum síma mátti
lesa eftirfarandi texta:
„Ef þú kemur nakin(n) á mánudaginn færðu gefins
síma.“
Mánudaginn 4. desember mættu um tuttugu galvaskir
karlmenn á Adamsklæðunum að versluninni á tilsettum
tíma, en sumir höfðu vafið handklæði um sig miðja til að
hylja það allra heilagasta. Tíu fengu gefins síma eins og
lofað hafði verið, en hinir þurftu sárir á braut að hverfa,
enda voru GSM-símar töluvert viðameiri fjárfesting á
þessum árum en síðar varð.
Talsverð eftirmál urðu af þessu uppátæki verslunar-
innar. Neytendastofu bárust kvartanir frá einstaklingum
sem hafði verið neitað um síma, og vildu nokkrir að
auglýsandinn stæði við orð sín og afhenti téða síma. Í
kjölfarið komst Samkeppnisráð að þeirri niðurstöðu að
auglýsingin hefði verið villandi og brotið í bága við 21.
grein samkeppnislaga, en þar kemur fram að óheimilt sé
að veita rangar, ófullnægjandi eða villandi upplýsingar í
auglýsingum. Mæltist Samkeppnisráð jafnframt til þess
að verslunin auglýsti ekki framvegis með þessum hætti.
Hinn 6. desember greindi Morgunblaðið frá því að
Rannsóknarlögregla Ríkisins hefði í hyggju að rannsaka
hvort brotið hefði verið gegn ákvæðum hegningarlaga
þegar viðskiptavinirnir mættu naktir í verslunina. Ekki
finnast gögn um að dómur hafi fallið í þessu máli, hvorki
gegn Verslun Antons Skúlasonar né hinum tuttugu alls-
beru ofurhugum.
...Nema kannski að koma nakinn fram
É
g hafði ekki gert
mér grein fyrir því
að svona langt væri
liðið síðan opnað
var fyrir GSM-kerf-
ið. Tíminn er fljótur
að líða,“ segir Ólafur Tómasson,
fyrrverandi póst- og símamála-
stjóri. Ólafur tók GSM-farsíma-
kerfið formlega í notkun á Íslandi
fyrir næstum sléttum fimmtán
árum, hinn 16. ágúst 1994, með
því að hringja fyrsta GSM-sím-
talið í Halldór Blöndal, þáverandi
samgönguráðherra.
Ólafur, sem staddur var í
höfuðstöðvum fyrirtækisins í
Reykjavík þennan dag, sló á þráð-
inn til Halldórs sem var staddur
á veitingastaðnum Góða dátanum
á Akureyri. „Við ræddum um að
nú hefði okkur tekist að ná þess-
um áfanga sem við höfðum barist
fyrir. Þetta var einn af mörgum
áföngum sem náð var á þessum
árum og Halldór stóð við bakið á
mér og stofnuninni við að koma
þessu á. Það var virkilega gaman
að starfa í þessum geira á þessum
tíma. Ég hafði alltaf afar gaman
af því að starfa hjá Símanum,“
segir Ólafur.
GSM-kerfið ómissandi
GSM-kerfið kom í kjölfar NMT-
450 farsímakerfisins sem hafði
verið við lýði um hríð. Ólafur
segir NMT-kerfið, sem var nokk-
urs konar Norðurlandaútgáfa af
farsímakerfi, hafa verið mjög
gott og náð langt, jafnvel út á
haf. „Það var hins vegar greini-
legt að það kerfi var of lítið fyrir
þá miklu umferð sem var á leið-
inni, bæði hér á landi og í Evr-
ópu. GSM-kerfið er upphaflega
Evrópukerfi, sem síðan breiddist
út um allan heim og þróaðist út í
það sem það er í dag. Nú til dags
þykir fólki GSM-kerfið hreinlega
ómissandi,“ segir Ólafur.
„Við vissum að þetta var á leið-
inni og þess vegna brugðumst
við skjótt við og helltum okkur
út í þetta. Það voru alls ekki
allir ánægðir með að við skyld-
um bregðast svo fljótt við. Til
að mynda var hugsanagangur
ýmissa stjórnmálamanna á þá
leið að NMT-kerfið væri alveg
nægilegt Íslendingum,“ bætir
fyrrverandi póst- og símamála-
stjórinn við.
Nýr heimur opnaðist
Spurður um þær breytingar,
menningar- og félagslegar, sem
GSM-kerfið innleiddi á Íslandi
telur Ólafur að þróunin síðustu
fimmtán árin sé einungis fram-
hald á því sem hófst fyrir margt
löngu. „Ég miða gjarnan við árið
1961, þegar mögulegt varð að eiga
samtöl í gegnum streng héðan til
Evrópu og Ameríku. Svo var tekið
geysistórt skref árið 1980 þegar
fyrst varð hægt að velja sjálf-
virkt til útlanda og upp úr því
hægt að flytja sjónvarpsmyndir
frá samtímaatburðum. Varðandi
menningar- og félagslegar breyt-
ingar sem urðu í kjölfar uppsetn-
ingar GSM-kerfisins þá veit ég
varla hvar ég á að byrja. Í stuttu
máli þá er kerfið orðið að algjörri
undirstöðu fyrir alla menningu,
atvinnulíf og viðskipti.“
Ólafur segir tækniþróunina
hafa verið mjög öra síðustu árin.
„Við breyttum öllu símakerfinu í
stafrænt í stað hliðræns, og lögð-
um ljósleiðara í stað gömlu kop-
arlínanna. Með ljósleiðurunum
opnaðist nýr heimur í upplýsinga-
flutningi.“
Sáu nýjungar fram í tímann
Ólafur hætti störfum sem póst-
og símamálastjóri í árslok 1996.
„Áður en ég varð póst- og síma-
málastjóri starfaði ég í þrjátíu ár
í tæknideild Símans. Fyrstu árin
eftir að ég hætti fylgdist ég nokk-
uð grannt með öllum nýjungum í
símabransanum, en nú hef ég að
mestu leyti dregið mig úr út öllu
slíku. Hins vegar hef ég afskap-
lega gaman af því sjá þegar
nýjungar eru teknar í notkun,
sem menn sáu fram í tímann að
myndu koma, eins og til dæmis
allir þessir myndsímar, svo ég
taki nærtækt dæmi,“ segir Ólaf-
ur Tómasson.
Áfangi sem
hart var
barist fyrir
Á morgun verða fimmtán ár liðin frá því formlega
var opnað fyrir GSM-símakerfið á Íslandi. Kjartan
Guðmundsson leit til baka með Ólafi Tómassyni,
þáverandi póst- og símamálastjóra, sem hringdi
fyrsta GSM-símtalið frá Reykjavík til Akureyrar.
FYRSTA SÍMTALIÐ Það var margt um manninn í höfuðstöðvum Símans í Reykjavík þegar Ólafur Tómasson hringdi fyrsta GSM-sím-
talið hinn 16. ágúst 1994. Halldór Blöndal, þáverandi samgönguráðherra, var hinum megin á línunni.
LJÓSMYNDASAFN REYKJAVÍKUR/SVEINN ÞORMÓÐSSON
STJÓRINN Ólafur segir GSM-kerfið orðið að undirstöðu fyrir alla
menningu, atvinnulíf og viðskipti. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
„Þegar ég sé þessar gömlu auglýs-
ingar líður mér nánast eins og ég sé
að lesa fornaldartexta. Þetta var svo
mikil nýjung á sínum tíma,“ segir
Margrét Stefánsdóttir, forstöðumaður
á samskiptasviði Símans. GSM-símar
voru auglýstir grimmt í fjölmiðlum
dagana fyrir og eftir formlega opnun
GSM-kerfisins.
Sem dæmi um línur sem
þóttu vænlegar til að vekja áhuga
væntanlegra kaupenda má nefna
„Laufléttur vasasími og ekki hægt að
hlera“, en þar var vísað í að í gamla
NMT-kerfinu var mögulegt að hlera
farsímasamtöl í gegnum útvörp og
fleira. Til að greina GSM-símana frá
hefðbundnum símum í auglýsingum
var meðal annars gripið til þess ráðs
að smíða nýyrðið „persónusími“, sem
náði aldrei raunverulegri fótfestu hjá
þjóðarsálinni. Fyrstu símarnir, sem
í dag myndu líklega flokkast sem
risavaxnir, klunnalegir og frumstæðir,
voru sagðir „Vel nothæfir í skyrtu-
vasa“, og áskrifendur minntir á að
„Áskrifandinn borgar fyrir að svara.“
GSM-símum fjölgaði hratt á
árunum eftir 1994. Margrét segir
Ísland skera sig úr frá öðrum þjóðum
varðandi GSM-símanotkun. „Fyrsta
árið voru 2.120 virk GSM- númer
í notkun á landinu. Ári síðar voru
númerin orðin 9.375, og í dag eru
um 370.000 númer í gangi hjá öllum
fjarskiptafyrirtækjum samanlagt. Það
eru töluvert fleiri númer en fjöldi
landsmanna, og ég trúi ekki öðru en
það sé einsdæmi í heiminum. Það
er þó mál sem vert væri að kanna,“
segir Margrét Stefánsdóttir.
Laufléttir persónusímar
SAFNIÐ Margrét Stefánsdóttir, for-
stöðumaður á samskiptasviði Sím-
ans, sýnir hér GSM-síma frá hinum
ýmsu tímum. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
NÚMER EITT Fyrsti GSM-síminn sem Síminn auglýsti kostaði
um 120.000 krónur árið 1994, sem myndi vera um 320.000
krónur í dag. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
MIKIÐ Á SIG LAGT Um tuttugu fílefldir karlmenn létu sig
hafa það að fækka fötum í von um að fá gefins GSM-síma í
desember árið 1995. MYND/LJÓSMYNDASAFN REYKJAVÍKUR