Samvinnan - 01.06.1944, Blaðsíða 24

SAMVINNAN
5.-6. HEFTI
ar/iar o<

JÓN SIGURÐSSON í RÆÐU OG RITI heitir bók,
sem bókaútgáfan Norðri á Akureyri hefur nýlega
gefið út. Hefur Vilhjálmur Þ. Gíslason annazt útgáf-
una, valið úr ritgerðum og rœðum Jóns Sigurðssonar
og skrifað greinagott og alþýðlegt yfirlit yfir œvi Jóns
Sigurðssonar, störf hans og áhrif. Jón var fyrst kos-
inn á þing 13. ayríl 1844. Kemur bókin því út á aldar-
afmœli þingmennsku hans, um sömu mundir og œvi-
starf hans er fullkomnað með skilnaði íslands og
Danmerkur. Má það merkileg tilviljun heita. — Bók-
in er um hálft fjórða hundrað blaðsíður í allstóru
brooti. Prentun og frágangur allur í bezta lagi. Æski-
legt hefði verið, að þess hefði verið getið jafnharðan
við hverja grein, hvar og hvencer hún hefði birzt, i
stað þess að setja það í registur aftan við bókina.
Ný felagsrit, sem flestar greinar Jóns birtust í, eru
nú i fárra manna höndum. Bókin bœtir því úr brýnni
þörf. Hún gefur almenningi tcekifœri til að kynnast
Jóni Sigurðssyni af verkum hans. Það œttu sem flestir
að gera og bók þessi œtti því smám saman að verða
„heimilisbók“ á hverju heimili í landinu.
Hér fara á eftir nokkrir smákaflar úr ritgerðum
Jóns Sigurðssonar. Er þar fyrst grein um verzlunar-
félög, og lýsir hún vel glöggskyggni og framsýni hans.
Er þar drepið á sömu mótbárur gegn kaupfélögunum
og enn er hamrað á, en Jón hrekur þcer með Ijósum
rökum, sem enn eru i fullu gildi. J. Ey.
Félagsverzlun
(Ný félagsrit 1872)
Vér þykjumst sjá, að landar vorir muni fljótt taka
á skarpleika sínum og finna töluverða agnúa á þess-
um félagasamtökum. Vér vitum með vissu, að oss er
ekki sú gáfa gefin að finna þá alla, en vér þykjumst
geta fundið tvo, sem eru íhugunarverðir; fleiri sjáum
vér ekki að sinni, sem oss þykja hættulegir.
Menn geta sagt, að þessi félög séu til að eyðileggja
alla kaupmenn, alla fasta verzlun á landinu, alla
kaupstaði, og undir eins og félögin dragi alla verzlun
undir sig, þá leiði þau til þess, að gjöra alla bændur
úr erlendum og innlendum greinum um
félagsmál og stjórnmál, vísindi og tœkni,
atburði og einstaklinga.
að kaupmönnum eða með öðrum orðum: að gjöra alla
verzlun landsins að vitleysu, því enginn bóndi geti
verið kaupmaður jafnframt, eftir því sem nú hagar
til, nema til þess að skemma hvort tveggja bæði fyr-
ir sér og landinu. Þetta er ekki ósennilega talað, ef
það væri svo hætt við, að sú aðferð yrði höfð, sem
leiddi í þessa stefnu; en hér er ekki hætt við því. Sú
stefna, sem verzlunarfélögin taka, er að oss virðist
allt öðru vísi og hættulaus. Það er nú fyrst, að ekki
er að gjöra ráð fyrir, að allir menn, hver einn ein-
stakur, gangi í þessi verzlunarfélög. Þar munu ævin-
lega verða nógir eftir handa kaupmönnum þeim, sem
hafa lag á að koma sér betur eða gefa betri prísa, að
vér ekki nefnum hina, sem eru skuldbundnir með ár-
gjaldi til að verzla við kaupmenn æfilangt alla æfi
sína. Þar næst má gjöra ráð fyrir, að félögin verði
ýmsum breytingum undirorpin, svo að þau stækki
nokkuð stundum, en minnki aftur stundum, sameini
sig stundum, en klofni aftur stundum. Enn má og
gjöra ráð fyrir, að margir verði þeir, sem þyki óhætt-
ara að verzla við vissan kaupmann en að bendla sig
við félag í því efni. En það, sem er aðalatriðið hér,
er þó, að bændur geta haldið áfram að vera bændur,
þó þeir séu í verzlunarfélögunum, og það jafnvel betri
bændur en áður, þegar þeir geta haft not af félög-
unum, ekki einungis til þess að útvega sér betri og
hagkvæmari nauðsynjaáhöld en fyrr, heldur og til
að útvega sér meiri ágóða af atvinnu sinni. Það eina,
sem bóndinn þarf að hugsa um, það er, hvernig reikn-
ingar hans falla við félagið og hvernig honum virðist
um stjórn þess og aðfarir, en þetta leggur sig sjálft,
og gæti bóndinn nokkuð að hag sínum á annað borð,
156