Samvinnan - 01.08.1969, Qupperneq 10

Jafnréttismál kvenna og karia
hafa lengi verið ofarlega á
baugi f umræðum vm þjóð-
félagsmál, og sýnist sitt hverjum I þeim efnum. Fjöldi kvenna er hæst-
ánægður með ríkjandi ástand, að ekki sé minnzt á karlmennina, sem
margir hverjir líta á konuna einsog hvern annan innanstokksmun á
velbúnu heimili. En til eru líka fjöimargir einstaklingar af báðum kynj-
um, sem hafa sitthváð við þessi mál að athuga og þá þróun sem orðið
hefur undanfarna hálfa öld, síðan íslenzkar konur fengu kosningarétt
og kjörgengi. Þó einatt sé talað af allmiklu yfirlæti og jafnvel fyrir-
litningu um „kvenréttindi", fela þau í rauninni ekki annað I sér en þau
almennu mannréttindi sem flestum karlmönnum finnst sjálfsagt að
njóta. Þessi réttindi hafa í sivaxandi mæli fallið konum f skaut, ekki
sízt fyrir ötula baráttu hugrakkra brautryðjenda af „veika kynfnu",
kvenna einsog Emmeline Pankhurst og dætra hennar i Bretlandi, Brfetar
Bjarnhéðinsdóttur, Laufeyjar Valdimarsdóttur og margra annarra kven-
skörunga hérlendis, og þannfg mætti rekja sig land úr landi. Er nú
svo komið, að konur á Islandi og vfðast hvar í Evrópu og Norður-Am-
erfku njóta að lögum sömu réttinda og karlar, þó víða séu gloppur í
löggjöfinni, einsog bent er á f nokkrum greinanna hér á eftir. Sam-
einuðu þjóðirnar hafa Ifka látið þessi mál mjög til sfn taka og meðal
annars samið umfangsmikla yfirlýsingu um afnám sérmeðferðar á
konum.
Afdrifarfkasti áfanginn f réttindabaráttu kvenna var tvfmælalaust trygg-
ing kosningaréttar og kjörgengis, þvf með þeim réttindum opnaðist
kvenþjóðinni leið til að hafa bein áhrif á mótun þjóðfélagsins, stjórn
þess og löggjöf. Raunin hefur samt orðið sú, að þessi mikilsverðu rétt-
Indi hafa að furðulega litlu leyti verið hagnýtt. Segja má að vfsu, að
konan hafi djúptæk áhrif á mótun þjóðfélagsins með uppeldi sínu á
uppvaxandi kynslóðum, bæði piltum og stúlkum, en þá má ekkl heldur
gleyma því, að móðirin er sjálf afkvæmi aldarandans og háð umhverfi
sinu, gömlum hefðum og ríkjandi hugsunarhætti, sem aftur mótast af
óskum og þörfum karlmannasamfélagsins. Öldum saman hefur tfðkazt
að gera annarskonar kröfur til kvenna en karla, Ifta á þær sem ein-
hverskonar óæðrf helming mannkynslns, og ekkl hjálpar það uppá
sakirnar að konur taka þessu yfirleitt möglunarlaust, halda fast við það
sem hefðin hefur helgað og eru frábitnar breytingum eða umbyltingum.
Þessu verður ekki breytt nema með rækilegu endurmati á ríkjandi
venjum og marksækinni menntun sem miði að þvf að gera hinn óvirka
helming þjóðfélagsins vlrkan og ábyrgan.
Þegar þess er gætt, hve mjög konur settu svlp á þjóðlff fyrri alda
hérlendis, ef trúa má Islendingasögum og öðrum gömlum heimlldum,
og hve lengi þær hafa notið almennra lýðréttinda, þá gegnir fullkom-
inni furðu hve Iftt þær láta til sfn taka f nútfmanum. Á Alþingi er ein
kona meðal 60 þlngmanna, f bæjar- og sveitarstjórnum eru 5 konur
meðal 130 fulltrúa, f hreppsnefndum sitja 13 konur meðal 1029 hrepps-
nefndarmanna. Á fslandi hefur kona aldrei setið f ráðherrastóli, banka-
ráði, útvarpsráðl, menntamálaráði, þjóðleikhúsráði, iðnfræðsluráði,
kirkjuráði, aldrei gegnt störfum bankastjóra, sýslumanns, sendiherra,
hæstaréttardómara, og þannig mætti lengi telja. Konur eru þriðjungur
félagsmanna í verkalýðssamtökunum, en þær eru f miklum melrihluta
f láglaunaflokkunum, þó launajafnrétti ríki I orði kveðnu. Þriðjungur
stúdenta er kvenfólk, en á árunum 1950—58 luku aðeins 9,9% stúlkn-
anna háskólaprófi á sama tíma og 48,9% piltanna luku því.
Segja má með nokkrum sanni, að torvelt sé að samræma móðurhlut-
verkið almennum störfum í þjóðfélaginu. Meðan konan verður að ala
börnin — og engar horfur eru á að þeirri kvöð verði af henni létt í
bráðina — verður aðstaða hennar lakari en karlmannsins. En þetta
skýrir samt enganveginn áhugaleysi og framtaksleysi fslenzkra kvenna
um þjóðfélagsmál. Án efa eiga úrelt menntun og staðnað uppeldi sinn
stóra þátt í ástandinu. Og ekki er vert að gleyma þvf, að konur hafa
unnið að sinni eigin einangrun með stofnun og starfrækslu sérstakra
kvenfélaga á mörgum sviðum. Kvenfélög stjórnmálaflokka eru fáránleg,
og sama má reyndar segja um verkalýðsfélög kvenna, menntaskóla
kvenna (breyting Kvennaskólans f menntaskóla er skref aftur f gráa
forneskju), friðarsamtök kvenna, kristileg félög kvenna, kvenskátahreyf-
inguna, og þannig mætti lengi telja. Hvaða tilgangi þjónar þessi að-
skilnaður kynjanna nema þeim að ala á gömlum kreddum og fordómum?
Greiniiegt er að á mörgum sviðum er rekinn bæði meðvitaður og
ómeðvitaður áróður fyrir þvf, að konan haldi áfram að vera stofustáss
eða eldabuska — f skólum, skemmtanaiðnaði, auglýsingaskrumi, kvik-
myndum, afkáralegum kvennaþáttum f útvarpi o. s. frv. Tfmi er kominn
til að fslenzka konan rffi sig uppúr dáðleysinu, taki til höndum í þjóð-
félaginu og breyti þeirri aðstöðu sem gamlar hefðir og vanahugsun hafa
búið hennl. Hún gæti tll dæmis byrjað á þvf að sjá svo um, að eigin-
maðurinn sé ekki rændur föðurhlutverkinu — hann á líka að annast
um börnin, jafnvel þó hann „komi þreyttur heim úr vinnu". Má vera að
ýmis alvarleg vandamál nútímaþjóðfélaga séu sprottin af sambandsleysi
feðra við börn sfn, og þá einkanlega synina. Norsk rannsókn leiddi í
Ijós þá umhugsunarverðu staðreynd, að sveitadrengir verða siður „erfið
börn“ en þéttbýlisdrengir, vegna þess að þeir umgangast feður sína
miklu melra, sjá þá vinna og kynnast sfnu „Iffsmunstri" frá blautu
barnsbeini. Þéttbýlisdrengir fara að mestu á mis við þetta munstur og
eru þvf „ruglaðir", þekkja ekki sín framtfðarverkefnl og vita ekki, til
hvers er ætlazt af þeim, þegar þeir vaxa úr grasi. Stúlkur, bæði í sveit
og þéttbýli, hafa sltt munstur fyrir augum allan daginn og hneigjast
síður til óknytta en drengir.
Konur geta ráðið þjóðfélaginu til jafns við karlmenn ef þær kæra sig
um, þvf þær eru vfðast hvar rúmur helmingur þegnanna. Þær þurfa
einungis að gera gangskör að þvf að eyða þeirri landlægu bábilju, að
það sé ókvenlegt að taka þátt f stjórnmálum eða almennum störfum
þjóðfélagsins. f Arabalöndum þykir ókvenlegt að bera ekki andlitsskýlu.
Islenzka kvenþjóðin verður að leggja frá sér andlitsskýluna og koma
fram sem fullgildur, sjálfstæður aðili. Sjálfstæð kona er miklu skemmti-
legri félagi, þetri eiginkona og girnilegri ástkona en undirgefin og
viljasljó brúða, sem höfð er til að prýða helmilið ásamt með öðrum
innanstokksmunum. Hin sanna heimilisprýði er nefnilega konan sem
skilur, að heimilið er þáttur f stærri heild, sem heill og hagur hennar
sjálfrar og allrar fjölskyldunnar veltur á, að sé skynsamlega skipulögð
og viturlega stjórnað. s-a-m