Samvinnan - 01.08.1969, Qupperneq 52

Vorverk leikhúsanna í Reykjavík urðu færri en búast hefði mátt
við, nánar tiltekið eitt nýtt viðfangsefni í hvoru leikhúsi frá marz-
byrjun, og lauk vetrinum svo að hvorugt þeirra sýndi nýtt verk
eftir innlendan höfund.
í Þjóðleikhúsinu stafaði ördeyðan af því að bandaríski söngleikur-
inn „Fiðlarinn á þakinu“ bókstaflega ruddi burt tveimur fyrirhug-
uðum verkefnum vorsins, öðru þeirra íslenzku. og lagði undir sig
hvert einasta sýningarkvöld til júníloka, iafnvel einnig hefðbundið
fríkvöld leikara á mánudögum. Sýningar á ,.Fiðlaranum“ urðu sam-
tals 67, allar fyrir fullu húsi, enda sáu 40.000 manns verkið. Það
er að sjálfsögðu gleðiefni þegar svo vel gengur og hagnaður leik-
hússins verður jafnálitlegur og raun bar vitni, en hinu verður ekki
neitað að amerísk músíköl mega teljast harla rýr kostur hjá ríkis-
leikhúsi í hartnær fjóra mánuði.
Forráðamenn Þjóðleikhússins hafa skýrt frá því, að á liðnum
vetri hafi aðsókn að sýningum þess glæðzt, áhorfendur urðu 15.000
fleiri en árið áður, sem er ánægjuefni. en hitt kynni að vekia til
alvarlegrar íhugunar, að af ríflega 90.000 áhorfendum vetrarins sáu
40.000 ,.Fiðlarann“ eða nálega helmirgur. en önnur ellefu viðfangs-
efni leikhússins, allt meðtalið. sáu 50.000 manns. Þessi þróun er
vissulega umhugsunarverð og gefur sízt tilefni til einskærrar biart
, . i r~rr ’tti
svni.
Að því var vikið i síðasta Leikhússpjalli (2. hefti 1969). að sialdan
hefði risið á Þjóðleikhúsinu verið lægra en á liðnum vetri. og va'-í’S
síðasta verkefni leikársins einungis staðfesting á þvi. Verkið er fag-
mannlega samið, ísmeygilegt og mátu'ega tilfinningasamt. magna^
sterku andrúmslofti og ,.réttum“ boðskan. tónlistin miög áhevrileg
og viða ljómandi falleg, En bað er að heita má gersneytt listrænum
eigindum og leikrænum tilþrifum. Það er samið til afbreyingar oe
er í öllu tilliti hin hollasta og bezta afbreying. stundargaman — en
ekkert þar framyfir.
Þó óréttmætt sé að fordæma með öllu afbrevingarviðleitni Þió*-
leikhússins, ekki sízt þegar hún færir því fiárhagslegan ábata, ev
ekki hægt að mæla hinu bót að léttmeti á borð við ,.Fiðlarann“
skuli vera meginuppistaða heils leikárs. ásamt með öðru músiksli
. Deleríum búbónis", sem er að vísu af innlendri rót. Með slíkn
verkefnavali og þó fyrst og fremst með auglýsingaskrum’-’u kringum
slík verkefni er stefnt útí menningarlega og leiklistarleg'. ófæru.
Sýningin á „Fiðlaranum á þakinu" var í flestu tilliti ákaflega vel
unnin, þó viðvaningsbragur væri á túlkun margra hlutverka. Heild-
arblær hennar var góður og hópatriðin mörg fjörleg, en það sem
réð úrslitum um gengi verksins var túlkun Róberts Arnfinnssonar
á aðalhlutverkinu, Tevje, og má til sanns vegar færa að Róbert bæri
uppi starfsemi Þjóðleikhússins á liðnum vetri með þessu hlutverki
og snjallri túlkun sinni á Púntilu. Ekki getur það beinlínis talizt
eðlileg þróun í svo stórri og mikilvægri menningarstofnun sem
Þjóðleikhúsið er, að öll starfsemi hennar í heilt ár velti að meira
eða minna leyti á frammistöðu eins manns. Hér er um svo alvarlega
skinulagsveilu að ræða, að til vandræða horfir, verði ekki þegar
gerð gangskör að því að móta nýja og raunhæfa stefnu í leikhúsinu,
þar sem sett verði önnur og veigameiri markmið en afþreying og
fiáröflun. Á vetri komanda verður Þjóðleikhúsið tvítugt, og væri
þá vel við hæfi að endurskoða listræna stefnu þess og hlutverk í
þjóðlífinu og helzt að losa það við hina uppþornuðu öldunga í
stjórn þess.
Leikfélag Reykjavíkur bauð uppá mun fróðlegri og veigameiri
verkefni á síðasta leikári en Þjóðleikhúsið, þó þau færust því mis-
iafnlega úr hendi. Síðasta viðfangsefnið, „Sá sem stelur fæti er
heppinn í ástum“ eftir Dario Fo, vakti þó minni hrifningu en ætla
hefði mátt eftir sigurgöngu einþáttunganna í „Þjófar, lík og falar
konur“ um árið. Þetta stafaði meðfram af því að leikritið er ekki
eins þétt í sér eða hugtækt einsog hinir hnitmiðuðu einbáttungar.
en meginorsökin hygg ég að hafi verið sú, að hinn rétti blær og
hinn rétti tónn náðust ekki fullkomlega: heildartúlkunin varð með
einhverjum hætti of „raunsæ" eða jarðbundin, þó einstakir leikend-
ur skiluðu hlutverkum sínum ágæta vel. Ber þar fyrst og fremst
afi nefna Jón Sigurbjörnsson sem lék Attilio af sönnum glæsibrag
Pteindór Hjörleifsson var nokkuð tvíátta í túlkun sinni á AdoIIo
framanaf. en náði sér á strik þegar frá leið og gerði marga hlut.i
stórvel. Helga Bachmann kom eilítið á óvart með túlkun sinni á
Dafne. sem var meðal hins minnisstæðasta í sýningunni. Helgí
Skúlason setti leikinn á svið og fórst það vel úr hendi með þeim
fyrirvörum sem áður voru nefndir.
Vorverk Leiksmiðjunnar undir forustu Eyvinds Erlendssonar var
„Frísir kalla“, samið af leiksmiðunum sjálfum. tíu manna hópi ungra
og áhugasamra leikara. Þetta annað verkefni Leiksmiðjunnar (hið
Helga Bachmann, Steindór Hjörleifsson, Jón Sigurbjörnsson og Guðmundur Pálsson i „Sá Róbert Arnfinnsson (Tevje) og Guðmunda
sem stelur fœti er heppinn í ástum" eftir ítalska leikritahöfundinn og leikarann Dario Fo. Eliasdóttir (Golda) í „Fiðlaranum á þakinu".
52