Samvinnan - 01.06.1971, Page 14

Rósa Björk Þorbjarnardóttir, Söðulsholti:
Peningar sem skila sér
í sveitahéruðum á Mið-Vest-
urlandi fara nú fram töluverð-
ar breytngar á skólahaldi. Á
þessu svæði eru 5 skyldunáms-
skólar, sem upphaflega voru
heimavistarskólar, en hafa nú
flestir tekið upp daglegan akst-
ur með nemendur, en þó eru
um kyrrt í skólunum þeir nem-
endur, sem lengst eiga heim.
Skóli sá, sem ég starfa við,
Laugargerðisskóli, er enn ein-
göngu heimavistarskóli. Skól-
inn er þegar orðinn of lítill, og
háir það starfsemi hans; leyfi
fæst ekki til stækkunar þar
sem stefna fræðsluyfirvalda
virðist vera sú, að farið verði
út í daglegan akstur. Laugar-
gerðisskóli er fyrir 4 hreppa á
sunnanverðu Snæfellsnesi og
Helgafellssveit og Skógar-
strönd, sem eru á norðanverðu
Snæfellsnesi og eiga því yfir
fjallveg að sækja. Sá bær sem
lengst á að sækja í skólann
sunnanfjalls er í 100 km. fjar-
lægð. Skólahéraðið er því mjög
illa fallið til daglegs aksturs
með nemendur, því jafnvel þótt
farið yrði út í akstur í þeim
hreppum, sem næstir eru skól-
anum, þá eru vegalengdir samt
mjög miklar og vegir oft slæm-
ir.
7 ára börn fá 15 kennsludaga
8 — — — 26 —
9 — — — 66 —
10 — — — 72 —
11 — — — 79 —
12 — — —109 —
13 — — —133 —
14 — — —145 —
Þessi skamma skólaganga
gerir miklar kröfur til heimil-
anna um aðstoð við börnin, og
er aðdáunarvert, hve vel mörg
heimili rækja þetta hlutverk.
Heita má að byrjendakennsla í
lestri, skrift og reikningi sé að
langmestu leyti í höndum
heimilanna; skólinn veitir að
vísu visst aðhald og leiðbein-
ingar, og eins hefur skólinn
eftirlit með heimanáminu síð-
ar. Þótt merkilegt megi teljast,
hefur heildarnámsárangur
sveitabarna ekki verið lakari
en þéttbýlisbarna þrátt fyrir
þessa skömmu skólavist. En
með þeim auknu kröfum, sem
farið er að gera til náms í
barnaskólum, t. d. í tungumál-
um og eðlisfræði, sem hvort-
tveggja eru greinar, sem að
m'ög takmörkuðu leyti er hægt
að nema fjarri kennara, þá
vandast málið. Mér hefur svo
oft dottið í hug, hvort við gæt-
um ekki aukið aðstoð skólans
við börnin í heimanáminu með
sjónvarpi, útvarpi og landssím-
anum, við sem höfum þessa
yndislegu sveitasíma, allir á
einni linu. Það skyldi nú eiga
eftir að teljast til hlunninda?
En svo ég haldi áfram að
telja upp galla heimavistar-
skólanna, þá eru þeir dýrir í
uppbyggingu og kostnaðarsam-
ir í rekstri fyrir foreldra.
Gæzlulið skólanna er alltof fá-
mennt, og ef skólarnir ættu að
geta gegnt hlutverki sínu sem
uppeldisstofnanir, þyrfti að
stórauka framlag til gæzlu. Við
núverandi aðstæður er gæzlan
mjög lýjandi starf og auk þess
illa launað, og er þetta tvennt
ugglaust ein ástæðan fyrir einu
vandamáli heimavistarskól-
anna, þ. e. a. s. sifelldum kenn-
araskiptum sem eru afar óholl
börnunum. Hjá okkur hafa
flestir bekkir barnaskólans
aldrei haft sama kennara tvö
ár í röð.
Kostir heimavistarskóla
Kostir heimavistarskóla eru
aftur þeir, að víða í sveitum
alast börn upp við fámenni og
fábreytni, og þau hafa þvi gott
af þeirri félagslegu aðlögun,
sem þau verða að temja sér í
heimavistum. Bekkjardeildir
eru yfirleitt fámennar, og
börnin hafa fasta lestíma og
njóta þá leiðbeininga kennara.
Einnig má telja að sjálfsnám,
þegar heim er komið, sé þrosk-
andi fyrir þá, sem því geta
sinnt. Daglegur akstur getur
hentað sums staðar, en hann
er þó engan veginn gallalaus,
og ég get ekki séð að nokkurt
jákvætt uppeldislegt gildi sé
fólgið i tveggja til þriggja
klukkustunda daglegum ferða-
lögum í köldum jeppum á
slæmum vegum, og þá eru enn
óleyst vandamál þeirra, sem
lengst eiga að, og hef ég heyrt
að t. d. sjö ára börn séu látin
vera um kyrrt í heimavistum
allan veturinn, reyndar með
því að fara heim um helgar, en
slikar fjarvistir tel ég alveg
óforsvaranlegar.
Sumarskólar fyrir yngri
börn?
Komið hefur fram hugmynd
um litla skóla fyrir minni
svæði fyrir 7, 8 og 9 ára börn
með daglegum akstri; slíkt
myndi létta miklu bæði af
heimilum og heimavistum, en
þó er þetta engan veginn
vandalaust vegna strjálbýlis og
ófærðar. Og hvar á að fá kenn-
ara? Kannski koma til staðar-
uppbætur og bjarga öllu við.
Uppástungu hef ég séð um
sumarskóla fyrir þessi yngri
börn, þar sem færð hamlar
vetrarfe ðalögum, máske
myndi það reynast vel.
Lengri árleg skólaganga
og skólaskylda
Þegar og ef hið nýja grunn-
skólafrumvarp verður að lög-
Skólahald í strjálbýli er allt-
af háð vissum vandkvæðum,
sem ekki þarf að taka tillit til
í þéttbýli, og eru þar helzt:
Sérlega litlir tekjustofnar til að
standa straum af kostnaði við
skólahaldið, miklar vegalengd-
ir, slæmir vegir og ófærð. Nú er
farkennslan víðast liðin undir
lok og ýmist komnir heima-
vistarskólar og þá oft fyrir stór
svæði eins og hér er, og eru þá
möguleikar á nokkuð fjöl-
breyttri kennslu, eða skólar,
sem halda uppi daglegum
akstri með nemendur eins og
fyrr var nefnt.
Gallar heimavistarskóla
Báðir þessir möguleikar hafa
sína kosti og galla. f heima-
vistarskólum eru börnin mikið
fjarvistum við foreldra sína, og
að mínu áliti er ekki gerlegt að
auka þær fjarvistir að mun, og
njóta þá sveitabörn margfalt
minni kennslu í skóla en þétt-
þýlisbörn eða eins og tafla yfir
skólaárið 1970—’71 í Laugar-
gerðisskóla sýnir;