Tímarit kaupfjelaga og samvinnufjelaga - 01.03.1914, Page 13

7
sigri eptir alla 19. öldina út og meira til. í stað einveid-
is og kúgunar skyldi koma þjóðfrelsi og jafnrjetti. Lög-
gjafarvaldið og landsstjórnin var tekin af konungununi
og fengin þjóðunum, en hinir fyrri drottnar gerðir að
máttlausum brúðum. Meiri hluti þjóðar hafði meiri hluta
í þingi, og sá þingflokkur stjórn landsins eða ríkisins.
Nú var skipt um : konungurinn orð-
Mikill ábyrgð- inn þegn, en þegninn konungur. En
armunur. vandi fylgir vegsemd hverri. Alþýðan,
sem kom hrædd og umkomulítil út úr
þrældómshúsinu, átti nú allt í einu að vera fær um að
ráða frani úr flóknustu málum. Eg nefni aðeins dæmi úr
sögu síðustu 10 áranna hjer á landi: íslenzkir kjósend-
ur hafa skorið á einn eða annan hátt úr: símamálinu
(sími eða loptskeyti), uppkastinu, bannlögunum, járnbraut-
armálinu, hafnarmáli Reykvíkinga, frœðslumálunum (með
þungamiðjuna í bóklegum kaupstaðarskólafræðum og
dönsku fyrir hliðmál) og bankamálunum (með því að
leggja mest fje, sem lánað fjekkst, í sjávarútveg, en ekki
í ræktun landsins. Petta eru fáein helztu málin, sem hver
atkvæðisbær maður hefur orðið að leggja dóm á. Og þó
eru líklega ekki nema sárfáir menn í landinu, sem hafa
haft svo glögga og rökstudda stefnu í helmingi þessara
mála, að hún standist, úrskurð reynslunnar. Um eitt þetta
mál: uppkastið, má benda á, að sjerfræðingarnir sjálfir,
lagamennirnir, skiptust að kalla mátti í jafna hópa, með
og móti. Annar hópurinn taldi tilboðið hreinasta hnoss,
en hinum þótti landráðum næst, að bera það á borð
fyrir þjóðina. Og úr því svo var með hið »græna trjeð«,
lagamennina, með margra ára sjernám að baki, hversu
mundi þá fara með borgarana, sem fæstir höfðu nokk-
urn almennan undirbúning á þessu sviði? Að minnsta
kosti sýna þessi dæmi, hve ólíkt þyngri ábyrgð hvílir
nú á hverjum fullorðnum manni í landinu en áður var
á einveldisdögunum. í stað þess að geta lifað með það,
að hafa útsýn yfir landareignina, vinna og hlýða yfir-