Tímarit íslenzkra samvinnufélaga - 01.03.1919, Side 10

4
dönsku selstöðukaupmönnunum. Voru venjulega nokkrir
bændur úr sömu sveit í hóp saman. Þeir völdu sér
formann, sem fór á milli kaupmanna á Húsavík og Ak-
ureyri til að leita eftir, fyrir kauptíð á vorin, hver
vildi bjóða bezt viðskiftakjörin. Vanst þeim stundum
nokkuð á, einkum ef margir komu í kaupstaðinn sam-
flota með fjölda áburðarhesta undir ullar- og tólgar-
böggum. Urðu kaupmenn þá stundum fegnir að sækj-
ast eftir að ná í allan hópinn það vorið. Hálfdan faðir
Jakobs var löngum formaður í einu sliku félagi, og
sendi kaupmaður honum stundum reikning yfir öll við-
skiftin, en hann varð að sundurliða. Jakob kynti sér
þessa reikninga, þó að ekki kæmi honum beinlínis við,
þar sem hann var unglingur i föðurgarði. Veitti hann
því eftirtekt eitt ár, að einn efnaminsti bóndinn i fé-
laginu hafði tekið langmest af munaðarvöru: kaffi,
sykri, tóbaki og brennivíni. Þó var ekki sá liður all-
ur nema 8 krónur. Má af því sjá, að ekki hafa bænd-
xir á þeim tíma leyft sér að eyða miklu til óþarfakaupa.
Þessu fór fram þar til komið var fram undir 1870,
að Tryggvi Gunnarsson stofnaði Gránufélagið. Var safn-
að hlutafé hjá bændum í Þingeyjarsýslu og við Eyja-
fjörð, skip keypt og reist verzlunarhús á Oddeyri.
Tryggvi Gunnarsson varð framkvæmdarstjóri félagsins
og rak það i raun og veru sem kaupfélag fyrstu árin.
Erlendar vörur fengu félagsmenn eins ódýrar og unt
var, en innlendar vörur seldi félagið á ábyrgð fram-
leiðanda. Félagið fekk afarmikla þýðingu, svo sem
kunnugt er orðið, þó að sá gróður yrði ekki svo lang-
vinnur sem skyldi. Það kendi bændum í verki, að
þeir gátu verzlað sjálfir, ef ekki skorti forgöngu. Og
það bætti norðlenzka verzlun meir en auðvelt er að
lýsa, með samkepni þeirri, er það skapaði.
Einar Asmundsson í Nesi og Benedikt prestur Krist-
jánsson i Múla voru um þessar mundir mestir áhrifa-
menn um þjóðmál í Þingeyjarsýslu, að frátöldum Jóni