Andvari - 01.10.1967, Page 88

190
ÞORVALDUR SÆMUNDSSON
ANDVARI
þrem sinnum hafa sótt um prestakall,
en fengið synjun dönsku stjórnarinnar
í öll skiptin. 1 bréfinu hér að framan
til Þórðar Jónassens, dags 26. sept., vík-
ur Jónas að þessu máli, þar sem hann
talar um brauðin, sem hann sjái vera
að losna, en hann telur sig þá ekki við
því búinn að takast á hendur prests-
embætti, fyrr en hann hafi lokið þeim
ritstörfum, sem hann vann þá að í Sór-
6y'
Sennilega hafa fjárhagsörðugleikarnir
knúið Jónas til þess að hugleiða í alvöru
að gerast prestur á Islandi, fremur en
köllun hafi knúið hann til þeirrar áttar.
En eitt er víst. Hugur Jónasar Hall-
grímssonar stóð löngum til annars em-
bættis, sem stóð menntun hans og hæfi-
leikum nær, og var honurn hjartfólgið
áhugamál. Hann ól lengi þá von í brjósti
að hljóta fast embætti sem kennari í
náttúrufræði við Lærðaskólann og koma
þar upp náttúrugripasafni. íslendingum
hefði líka orðið það ómetanlegt happ,
hefði honum auðnazt að helga því starfi
krafta sína, þekkingu og gáfur. Þá er
og líklegt, að hann hefði áfram sinnt
rannsóknarstörfum sínum um náttúru
landsins og auðnazt að fullgera íslands-
lýsinguna, sem óefað hefði orðið hið
mesta stórvirki og snilldarverk í hönd-
um hans. Jónas víkur að þessu áhuga-
máli sínu aftur og aftur í bréfum til vina
sinna, einkum Jóns Sigurðssonar og Kon-
ráðs Gíslasonar, sem Jónas vildi að yrði
einnig kennari við skólann. En íslands
óhamingju varð allt að vopni á þeim
árum. Þessi óskadraumur skáldsins átti,
prédikunarleyfi, „til að prédika og Chatech-
isera opinberlega fyrir söfnuðinn, innan þeirra
sókna, hvar hann sér uppi heldur", eins og
biskup orðaði það. — Jónas flutti aðeins einu
sinni ræðu fyrir kirkjusöfnuði. Það var við
aftansöng í dómkirkjunni í Reykjavík á gaml-
árskvöld 1829.
því miður, ekki eftir að rætast. Bæði var
það, að seint gekk að reisa hús yfir skól-
ann í Reykjavík1) og áhugi og skiln-
ingur stjórnarvaldanna mun hafa verið
takmarkaður á nauðsyn þess að stofna
þetta embætti, og svo féll Jónas skyndi-
lega frá í maí 1845, áður en skólabygg-
ingunni var lokið. En það er fróðlegt að
grípa niður í nokkur bréf Jónasar og
heyra hve áfjáður hann er að frétta eitt-
hvað um framgang þessa hjartfólgna
áhugamáls síns. 1 bréfi til Jóns Sigurðs-
sonar, forseta, dags. í Sórey 5. okt. 1843,
segir Jónas m. a.:
. . . Fréttist annars nokkuð að heiman,
og ætli Islendingar séu dauðir eða lif-
andi. Sendu mér fréttaseðil með næsta
pósti og segðu mér jafnframt, hvað þér
verður ágengt fyrir mig, og hvernig fór
með félagslögin.
Er nokkuð talað um skólabygginguna,
og hvar á alþingi að fá sér hæli? eða
verður það húsnæðislaust, svo alvara
komi úr gamni og þeir megi tylla sér
niður uppí holti? . . .
Hér á Jónas við það, þar sem hann
talar um, hvar alþingi eigi að fá sér
hæli, að fyrirhugað var um þær mundir,
að endurreisa alþingi, samanber konungs-
boðskapinn frá 8. marz 1843 um endur-
reisn alþingis. Hið endurreista alþingi
kom fyrst saman til fundar í Reykjavík
1845, en Fjölnismenn vildu, sem kunn-
ugt er, að alþingi yrði háð á Þingvöllum
við Oxará.
1 fleiri bréfum frá Sórey talar Jónas
um brauðveitingar, skólann og alþingi,
en bezt og ýtarlegast gerir hann þessu
hugðarmáli sínu skil í bréfi til Konráðs
Gislasonar, dags. í Sórey í marz 1844.
Þar segir hann m. a.:
1) Skólinn var fluttur frá Bessastöðum til
Reykjavíkur 1846.