Andvari - 01.10.1967, Side 90

192
ÞORVALDUR SÆMUNDSSON
ANDVARI
Ég get kennt náttúrusögu og náttúru-
fræði (Naturhist. og Fysik), jarðfræði og
hvað, sem vill af mælingu og reikningi.
Ég hef grannkynnt mér hér einhvern
bezta skólann í Danmörku meir en hálft
ár og hef enn heilt ár eða meira til að
kynna mér skólana í Höfn, sem ég á nú
tækifæri til að umgangast beztu kenn-
arana við. Tefðu ekki við að fara að
grafa undir fyrir mig, ef það er meira en
hégilja, að jni vildir eiga mig í verki með
jrér. Hér ríður á að reisa embættið, jrá er
ég sem sten(dur) maðurinn. Gáðu að
því, að ég, meðal annars, þekki allt ís-
land og flesta menn á íslandi og er vin-
sæll, og eini maðurinn sem stendur, sem
gæti komið í lag náttúrusafni heima, ef ég
fengi tóm og húsrúm. Hér ríður mest á, að
láta ekki loka fyrr en ég kemst að....
1 bréfi til Jóns Sigurðssonar forseta
sama dag, 15. marz, segir Jónas þetta
m. a.:
. . . Veiztu nokkuð um skólann heima,
og um allt það mál? Ég geri ráð fyrir
hnífurinn standi enn í jressari gamalkú.
Myndi nú ekki tími til að koma ein-
hverri hreyfingu á það, meðan þeir eru
að gutla við Gymnasierne hérna í Dan-
mörku. Eitthvað verður þó úr að ráða,
og ég sé ekki, hvernig skólastjórnarráðið
fer að forsvara að láta alla endurbót drag-
ast svona ár frá ári. Ef j>ú skyldir vita
nokkuð, hvað þessu líður, og hvað vera
muni í brugg-gerð um fyrirkomulagið,
ef nokkuð er, þá væri mér þökk á, þú
vildir stinga því að mér. Mér er nefni-
lega, þér að segja, heldur í mun, að kom-
ast þar einhvers staðar að, með dálítið af
Naturhistorie og Fysik og Geografi, og
koma jafnframt á stofn náttúrusafni við
skólann, sem enginn myndi eiga hægara
með en ég, þar sem ég þekki svo marga,
sem fegnir vildu leggja sitt hvað til, bæði
gefins og í skiptum fyrir allra handa
islandica. Ég er hræddastur af öllu um
húsrýmið, ef ekkert tillit yrði tekið til
slíks um leið og nýja skólahúsið er byggt.
Hvernig myndi gjörlegast að minna við-
komendur á það? Húsrýmið þarf lítið
sem ekkert að auka, ef rétt er á haldið og
tillit tekið til safnsins, þegar byggt er;
því það er alkunnugt, að slík söfn prýða
fremur stofur en lýta, og geta vel verið
í þeim stofum, sem ekki eru brúkaðar
dags daglega (til að mynda samkomu-
stofu kennaranna, korridor etc.). . . .
En þó að Jónas og vinir hans ræddu
þetta merka framfaramál fram og aftur
í bréfum sinum, var hér við ramman reip
að draga. Stjórnarvöldin, sem mál þetta
heyrði undir, voru treg og svifasein og
sparnaðarsjónarmiðið var þá allsráðandi
á flestum sviðum. Þeir háu herrar í Kaup-
mannahöfn, sem mestu réðu um fram-
gang þessa máls, hafa sjálfsagt talið ein-
hvers annars frekar þörf en fara að troða
naturhistorie, fysik og geografi í unga
Islendinga, jafnvel þótt kennarinn væri
Jónas Hallgrímsson. En Jónasi er þetta
ekkert hégómamál. Hann skilur manna
bezt nauðsyn þessa og skynjar af skarp-
skyggni sinni og framsýni, að fræðsla í
þessum greinum jrarf nauðsynlega að
komast á og mun verða upp tekin í ís-
lenzkum skólum fyrr eða seinna, á sama
hátt og hann skynjar, að „fagur er dalur
og fyllist skógi og frjálsir menn, þegar
aldir renna". Og næst beinir hann máli
sínu til lögfræðingsins og fjármálasér-
fræðings þeirra Fjölnismanna, Brynjólfs
Péturssonar, sem á innangengt í ýmsar
stjómardeildir í Kaupmannahöfn, og
ræðir um, í bréfi dags. á páskadag 1844,
hvað hann telji helzt til ráða í þessu efni
og hvaða leiðir séu vænlegastar, til þess
að hrinda málinu í framkvæmd. Hann
skrifar Brynjólfi svo um þetta mál:
. . . Ég lofaði þér bréfi um daginn og
sveik þig þá og kem ekki við að skrifa