Andvari - 01.10.1967, Síða 104

206
STURLA FRIÐRIKSSON
ANDVARI
heim við tölu, sem fæst, þegar til þess
er tekið, að einstaklingurinn þurfti, með-
an landsgæði voru nóg, að hafa eitt
hundrað í jörðum að baki sér, en í ýms-
um eldri jarðarmötum er heildartala
jarðarhundraða svipuð eða um og yfir 80
þúsund. Hafi heildarmat jarða verið 80
þúsund hundruð yfir landið allt, og um
er að ræða gamalt mat á verðgildi jarða,
mætti álykta, að allt landið hafi, meðan
jarðarhundraðið var rétt metið, getað fætt
um 80 þúsund manns. Þessi tala, þótt
ónákvæm sé, er því ekki fjarri því, sem
aðrir hafa áætlað um mannfjölda hér á
landi um 1100.
Hér að framan hefur verið á það bent,
að fyrr á öldum kunni hundrað í jörð að
hafa nægt til framfæris einstaklings.
Einnig var sýnt, að um 1800 hafi hlut-
fallið milli fólksfjölda og jarðardýrleika
á landinu verið þannig, að einn íbúi var
á \Vi jarðarhundrað. Hér hefur einnig
verið vikið að því, að jarðarhundraðið hafi
verið metið eftir grasnyt jarðarinnar fyrst
og fremst, fremur en öðrum hlunnind-
um, enda þótt af þeirn hlunnindum hafi
eðlilega verið mikil búbót. Sé það fyrst
og fremst af grasnytinni, sem þjóðin öðl-
aðist lífsframfæri, vaknar sú spurning,
hvernig einstaklingnum tókst að fram-
fleyta sér á grasnytinni á ýmsum tím-
um, og hvernig grasnytin takmarkaði
fólksfjöldann.
Við grannskoðun á því, hve ísland gat
framfleytt fjölmennri þjóð, kemur vitan-
lega ýmislegt annað en gras til athugunar,
og er það mikið rannsóknarefni, hver hafi
verið hlutföll hinna einstöku fæðuteg-
unda í viðurværi landsmanna á ýmsum
tímum.
Fiskur úr sjó var eins og að líkum
lætur drjúgur þáttur í fæðunni. En þó
ber þess að gæta, að fiskveiðar voru ekki
eins þýðingarmikill liður í þjóðarbú-
skapnum framan af öldum eins og síðar
varð og nú er. Ennfremur má líta á sjáv-
arafurðirnar sem þann gjaldmiðil þjóðar-
innar, er að miklu leyti var notaður til
greiðslu á afgjaldi landsins til erlendra
aðila eða til kaupa á öðrum nauðþurft-
urn en matvælum, en jafnframt hafi and-
virði þess fiskmetis, sem notað hafi verið
í landinu að nokkru leyti verið jafnað
með útfluttum landbúnaðarafurðum. Sel-
ur og hvalur var stopul búbót og korn-
innflutningur lá oft niðri árum saman.
Þjóðin varð því að mestu leyti að bjarga
sér af fæðuframleiðslu landsins. I sumum
byggðarlögum var lax og silungur til bú-
drýginda, svo og eggja- og fuglatekja. En
allur þorri landsmanna fékk grundvallar-
viðurværi af gróðri landsins, annars vegar
með því að leggja sér til munns fjalla-
grös, söl, hvannir og örfáar aðrar jurtir,
og er sá hluti veigalítill þar til grænmetis-
ræktun fer að verða almenn á þessari öld,
hins vegar er gróðurinn notaður óbeint
gegnum þær dýrategundir og þá helzt
þann búsmala, sem á honum nærist.
Gróðurtekjan er tvíþætt. Annars vegar
af ræktuðu landi, en lengst af voru tún
lítil og taðan aðeins kúafóður, en hins
vegar er og var hið víðlenda graslendi,
úthagi og engjar hinn mikli bakhj irl
þjóðarinnar.
Til þess að geta fært líkur að því, hvort
takmarkanir voru í þeirri fæðutekju lands-
manna, sem til féll árlega af landinu, ber
fyrst að sýna, hve mikið og hvers eðlis
það fóður var, sem gróðurlendið gaf af
sér, og með hvaða móti tókst að hagnýta
það og breyta í manneldi.
Skal nú fyrst lauslega vikið að hinu
síðara viðfangsefninu, búsmalanum eða
öðrum dýrum, sem breyttu fóðri fengnu
úr gróðurlendinu í manneldi. Höfð voru
nyt af nokkrum tegundum fugla, bæði í
eggjum og kjöti. Þó var talið, að fáir yrðu