Andvari - 01.10.1967, Side 105

ANDVARI
GRAS OG GRASNYTJAR
207
feitir af fugladrápi, enda hefur fuglakjöt
af jurtaætum verið óverulegur hluti af
fæðunni. Að vísu voru rjúpur, gæsir og
álftir veiddar og hænsnfuglar og gæsir
aldar, en varla til mikils búsílags að jafn-
aði. Mestur hluti fæðunnar var eðlilega
fenginn af afurðum búsmalans, svína,
geita, hrossa, nauta og fjár. Minnst var
svína- og geitaeignin. Idrossaeign lands-
manna var mismikil á ýmsum tímum. Var
hrossakjöt þó lengst af ekki talið til hús-
ílags og óþarfi að reikna með því sem
verulegum hluta í fæðunni. Afurðir naut-
penings og sauðfjár voru aðaluppist.iða
fæðunnar, og hefur nautpeningur á
seinni tímum að miklu leyti nærzt á
töðu, en sauðkindin lengst af verið sá
milliliður, sem breytti útheyi og útibeit
í mannamat. Að vísu hafa landsmenn
lagt meiri áherzlu á sauðfjárrækt á ein-
um tíma en öðrum. Og vel má vera, að
naut og hross skili meiri eða minni af-
urðum af flatareiningu gróins lands en
sauðfé. Þó mun ekki skakka miklu í laus-
legum útreikningi, þótt allt fóður sé
reiknað í sauðfjárafurðum annars vegar
og sauðfjárafurðirnar hins vegar taldar
grundvöllur manneldisins.
Væri þá æskilegt að geta svarað því
fyrst, hve margar ær hafi þurft sem grund-
vallarviðurværi einstaklingsins, og síðar
hve mikið fóður þyrfti fyrir ána.
Sé enn litið til þess tíma, sem mestur
hluti fóðurs var fenginn af útjörð, en
hálft annað hundrað jarðar talið standa
undir framfæri einstaklingsins og kvik-
fjártala nú borin saman við manntal þess
sama tíma, sést, að sauðfjártalan er um
sexföld íbúatala. Þannig eru íbúar um
50 þúsund en sauðfé um 300 þúsund á
18. og 19. öld. En nautgripatalan er um
og yfir 25 þúsund eða helmingur íbúa-
tölunnar. Má því telja nokkrar líkur fyrir
því, að afurðir sex áa og hálfs nautgrips
hafi á þessum tímum þótt nægt grund-
vallarviðurværi manns til eins árs. Sé sú
gripatala reiknuð í ærgildum er alls um
að ræða afurðir níu áa (þ. e. nautgripur-
inn er reiknaður að jöfnu við sex ær).
Eðlilega verður að fara gætilega í að
draga algildar ályktanir um fæðuþörf ein-
staklingsins af því hlutfalli, sem á þessum
tímum ríkti milli fólksfjölda og kvikfjár-
fjölda, en með hliðsjón af þeim rökum,
sem fyrr eru fram dregin og með nægum
fyrirvara vegna þeirrar skekkju, sem þessir
útreikningar eru óhjákvæmilega háðir,
verða afurðir níu áa lagðar til grundvallar
ársviðurværis einstaklingsins. Verður síð-
an miðað við þessa kvikfjártölu við frek-
ari útreikninga á gildi gróðurlendisins.
Sé haldið áfram á þeirri leið röksemda,
er fyrst nauðsynlegt að sýna fram á,
hvernig megi áætla ársfóður níu áa. Því
til úrlausnar skal vitnað í áætlun um
ársfóðurþörf fjár gerða af Halldóri Páls-
syni 1954.1) Hann telur, að ærin þurfi
að öllu jöfnu um 350 fóðureiningar til
ársviðurværis. Ein fóðureining fæst úr
tveimur kg af góðu heyi. Þannig þarf
2X350 = 700 kg eða 7 heyhesta í árs-
fóður ærinnar, og má því ala níu ær á
63 heyhestum.
Má nú leitast við að gera grein fyrir
gildi hins íslenzka gróðurlendis, meta
uppskeru óræktaðs lands og virða hana
í ærfóðrum. En eins og kunnugt er, var
mesti hluti fóðurs numinn af óræktuðu
landi allt fram undir síðustu aldamót. Sé
reiknað með því, að íslendingar hafi þurft
um 63 hesta af fóðri til árlegs framfæris,
væri unnt að áætla, hve mikið landrými
af úthaga hefði þurft til viðurværis hverj-
um íbúa. Til þess að geta beitt þeim út-
1) Avl og brug af fár i Island. Norræna Bú-
fræðifélagið, N. J. F. Landbrugsmötet, juli
1954.