Andvari - 01.10.1967, Side 106

208
STURLA FRIÐRIKSSON
ANDVARI
reikningum, er nauðsynlegt að vita, hvað
útjörð gefur af sér af fóðri og hve mikið
nýtist raunverulega af því fóðri fyrir
sauðfé. Til að svara fyrri spurningunni
er unnt að grípa til lauslegra mælinga á
flatarmáli gróins lands og gera síðan áætl-
un um tegundir og gæði gróðurlendis. Er
hér að nokkru leyti um getgátur að ræða,
sem unnt er að sannprófa með víðtækum
og tímafrekum rannsóknum, en nákvæm-
ar gróðurrannsóknir eiga að geta sýnt
uppskerugetu hinna ýmsu gróðursamfé-
laga.1) Uppskera þeirra reynist eðlilega
mismikil og misgóð, og fer það eftir teg-
undum, staðsetningu, árstíma og öðrum
aðstæðum, hver uppskeran er. Víða á
sendnum jarðvegi og lítt grónum melum
og holtum verður uppskeran vart meiri
en einn eða tveir heyhestar af hektara og
oft mun minni. I sumu mólendi og vall-
lendi er uppskera meiri og getur orðið
yfir 30 heyhestar, en þar sem ég hef mælt
uppskeru í óframræstum mýrum, hefur
hún varla verið yfir 10 heyhestar af hekt-
ara. Þykir mér ekki óeðlilegt, að meðal-
uppskera af útjörð liggi einhvers staðar
milli þriggja og fjögurra hesta af hektara,
og ber þess þá að gæta, að mikill hluti
hins svokallaða gróna lands eru rýrar
mosaþembur. Skal að svo stöddu áætla, að
meðaluppskera af hektara gróins lands
hafi verið þrír heyhesta áður en fram-
ræsing mýra hófst.
Til þess að gefa síðara viðfangsefninu
úrlausn, það er, hver hafi orðið nýting
gróðursins, ber fyrst að taka til athug-
unar, að gróður var að nokkrum hluta
nýttur af búsmala á beit en að öðrum
1) Björn Jóhannesson og Ingvi Þorsteinsson,
Gróðurkort og lýsing Gnúpverjaafréttar. Rit
landbúnaðardeildar Gróðurkort Nr. 1 1957,
Ingvi Þorsteinsson, Plöntuval Sauðfjár, Freyr
II, 1964 og fl.
hluta sleginn til innigjafar. Við beit gjör-
nýtist ekki gróðurinn og fer það eftir
ýmsu hve nýtingin er mikil. Plöntur eru
misaðgengilegar fyrir búsmalann og mis-
jafnar að lostætni vegna eðlisgæða eða
þroskastigs og sneiðir búsmali hjá sumurn
en velur aðrar. Einnig eru skepnur mis>
vandlátar á beitargrös. Þá fer og hluti
gróðurs í súginn fyrir traðk og vanhirðu
dýranna sjálfra, en fjöldi dýra og hlut-
fallstala dýrategunda í sambeit veldur því
hve vel uppskeran er nýtt hverju sinni.
Sum gróðursvæði liggja afskekkt og
reynist oft erfitt að nýta þau vegna fjar-
lægðar frá byggð, en á öðrum stöðum
sprettur gróður svo ört, að hann trénast
og verður ekki nýttur af þeim sökum.
Vafalaust hafa orðið áraskipti að nýtingu
úthagans hér á landi vegna veðurfars og
vegna breytinga á búskaparháttum. A
rneðan hrossa- og nautgripaeign lands-
manna var tiltölulega meiri en sauðfjár-
eignin hefur nýting uppskerunnar verið
fullkomnari borið saman við ástandið í
dag, þar sem sauðfé er nú víðast allsráð-
andi í högurn. Uppskera, sem var ónot-
hæf fyrir sauðfé, kom hrossum og nautum
að gagni, en brottnám trénaðrar uppskeru
olli því, að meira varð af aðgengilegu ný-
gresi fyrir vandlátt sauðfé.
Eins og að líkum lætur eru því all-
mikil vandkvæði á að gefa meðaltölu um
nýtingu fyrir öll gróðurhverfi í úthaga og
afréttum landsins. Margra ára rannsóknir
og mælingar á vexti gróðurs í beitilöndum
geta leitt í Ijós, hve mikið nýtist árlega af
einstöku gróðurhverfi. Elér skal þess að-
eins getið, að á ræktuðu túni að Korp-
úlfsstöðum hefur nýting gróðurs með
sauðfjárbeit orðið um 60% af heildarupp-
skerunni. Þó rná áætla nýtingu mun
minni í úthaga, þar sem kennir margra
misjafnra grasa. í erlendum rannsóknum
er víða talið, að sauðfé nýti um 40% af