Andvari - 01.01.1987, Blaðsíða 103

ANDVARI
fSLENSK ORÐMYNDUN
101
tvíkvæðum ia-stofni, bæti, heldur en beygja það sem hreinan a-stofn. Sú
hugmynd mætir þó einhverri fyrirstöðu, e.t.v. merkingarlegs eðlis. Það er
a.m.k. íhugunarefni, að þessi leið, sem virðist svo tilvalin, skuli ekki reynast
greiðfærari.
d) Loks má bæta því við, að tökuorð verður að mega stafsetja þannig, að
samræmist íslenskum ritreglum og venslareglum framburðar og stafsetning-
ar. Þess vegna líst mér ekki á, að orðið bridge komist í gæðaflokkinn.
Eg hefi nú drepið lauslega á kröfur, sem aðskotaorð þurfa að fullnægja til
þess að verða að misfellulausum tökuorðum. Eitt mikilvægt atriði er þó enn
ónefnt, þ.e. erlend viðskeyti (og mætti raunar nefna forskeyti líka).
Nú leita eftir inngöngu fjölmörg orð með tví- eða þríkvæða stofna og
jafnvel enn lengri. Mörg þeirra eru mynduð með alkunnum viðskeytum úr
grannmálum okkar. Meðal slíkra orða eru mörg sagnorð, sem enda á -era, og
mörg nafnorð, sem enda á -sjón (demonstrera, demonstrasjón), fáein orð,
sem enda á -eó eða -íó (stereó eða steríó), lýsingarorð, sem enda á -ískur
(ihúmanískur) eða -(t)ífur (pósitífur), o.s.frv. — Hvernig á að bregðast við
þessum mikla gestagangi?
I framhaldi af þessu kvikna margar spurningar.
Hversu mikilvægt er að fylgja hinum ströngustu inntökureglum? Hvaða
hættur eru því samfara að virða þær að vettugi? Eru sumar mikilvægari en
aðrar? Ef svo er, þá hverjar og hvers vegna?
Við tilkomu erlendra orða hafa oft bæst við hljóðasambönd, sem voru ekki
í málinu fyrir eða lítið kvað að. Til dæmis má nefna tvöfaldan samhljóða á
eftir ú-r. skrúbbur, húdd, skúffa, súkkulaði, grúppa, tútta.
Gerir þetta einhvern usla, eða er þetta einungis til bóta? Eru sum hljóða-
sambönd óhollari en önnur? Hér er eingöngu verið að hugsa um sambönd
hljóða, sem til eru í íslensku. En kæmi til mála að fjölga einingum hljóðkerf-
isins? Eða er slíkt e.t.v. óframkvæmanlegt í sjálfráðri aðlögun?
Sumir beygingarflokkar eru frjóir og gleypa við flestum tökuorðum (t.d.
veik kvenkynsorð, sem beygjast eins ogsaga, veik karlkynsorð, sem beygjast
eins og hani, sterk karlkynsorð, sem enda á -s í ef. et. og -ar í nf. ft., og sterk
hvorugkynsorð, sem beygjast eins og vatn eða vín). En aðrir virðast
steingeldir. Sumir eru afar fáliðaðir.
Ætla mætti, að hlutföllin milli hinna frjóu og ófrjóu verði sífellt hagstæðari
hinum fyrrnefndu. Þar eru miklu fleiri einstaklingar. Líf litlu flokkanna er
undir því komið, að í þeim sé a.m.k. eitt mjög algengt orð.
Hversu lengi þolir málið slíka hlutfallaröskun? Á að reyna að blása lífi í
ófrjóa beygingarflokka? Væri ef til vill unnt að gera það með því að rýmka
eitthvað um samskipunarreglur flokksins? Eða leyfa þær ekkert svigrúm?
Eru stærðarhlutföll kynflokkanna þriggja farin að raskast, svo að máli skipti?