Andvari

Árgangur

Andvari - 01.01.1987, Blaðsíða 109

Andvari - 01.01.1987, Blaðsíða 109
ANDVARI GUÐSMENN OG GRÁMOSI 107 Til þeirra voru gerðar kröfur á margvíslegum sviðum sem komu prestsstarf- inu aðeins við óbeint. Prestar tímabilsins voru mjög virkir á þjóðmálasviði, sátu margir á alþingi og voru m.a. þess vegna samofnir hinu veraldlega valdi. A tímabilinu 1845-1916 var allt að þriðjungi alþingismanna prestar. Forvitnileg eru ummæli séra Porkels Bjarnasonar (1839-1902) á Reyni- völlum, sem sjálfur var alllengi þingmaður en jafnframt mikill fróðleiksmað- ur, einkum um íslenska þjóðhætti. Hann segir um prestana í grein sem hann ritaði í Kirkjublaðið 18919: ,,Margir af prestum jjeim, er jeg þekkti til og heyrði umgetið í uppvexti mínum [hann var frá Meyjarlandi á Reykjaströnd], voru sannkallaðir heiðursmenn, sem með stakri alúð gegndu köllun sinni, en hinir voru því miður nokkrir, sem mjög voru ölgjarnir, og hefi jeg opt síðan jeg kom til fullorðins-ára undrast, að þeir skyldu sitja í embættum sumir hverjir og ekki miður liðnir af sóknarbörnum sínum, en þeir þó voru, enda mátti það með sanni segja að almenningur var þá prestum sínum góður, og galt þeim vel og skilvíslega það sem þeim bar og þess heyrði jeg jafnvel getið, að ýmsir gyldu meira en lög stóðu til, jeg hygg að þá hafi sú skoðun eigi verið svo óalmenn, sem jeg heyrði greindan bónda einhverju sinni láta í ljósi í samkvæmi, þegar tiltrætt (sic) varð um presta og sýslumenn: „Prestinum mínum geld jeg með langtum betra geði“, sagði hann, „sýslumannsins hef jeg aldrei þurft með í öllum mínum búskap, en prestsins leita jeg svo þrátt og opt, og hjá honum nýt ég sífeldra góðgjörða.“ Athyglisvert er að skáldin úr Þingeyjarsýslum eru hvað neikvæðust í garð prestanna. Gott dæmi er Jón Trausti (Guðmundur Magnússon) og skáldsaga hans Halla sem kom út 1906 og segir frá samnefndri sveitastúlku. Örlög hennar ráðast þegar ungur reykvískur prestur, séra Halldór, tekur við brauðinu og sest í prestssetrið, þar sem ekkja gamla prestsins er enn fyrir og Halla verður þjónustustúlka hans. Séra Halldór er heitbundinn Elínu, sem verður eftir syðra um veturinn. Halla verður síðan vanfær af völdum hins ur>ga sóknarprests og er saga hennar öll hin ömurlegasta. Er séra Halldór gerður ábyrgur fyrir eymd hennar — með réttu. Presturinn er metinn á mælikvarða siðrænnar breytni. Sá mælikvarði er raunar gefinn þegar í þriðja kafla sögunnar þar sem segir frá innsetningu hans í embætti en þá prédikar hann út frá þessu versi í I.Tím. 4.12: „Enginn fyrirlíti þig vegna æsku þinnar, en vertu trúaðra fyrirmynd í lærdómi, hegðun, elsku, trú og skírlífi.“ Séra Halldór fær illa útreið í sögunni, en aftur á móti fær forveri hans í embætti hin bestu eftirmæli: „Hann varð öllum harmdauði, bæði á heimilinu og í sveitinni. Hann hafði haft hvers manns hylli og haft flesta þá kosti til að bera, sem gera prest vel þokkaðan hjá söfnuði sínum“ (bls. 58)10. Annað dæmi er Þorgils gjallandi (Jón Stefánsson) og saga hans Upp við fossa (1902), en þar segir frá ástarsambandi laungetins sonar prests nokkurs °g skilgetinnar dóttur hans. Harmsögu þeirra lýkur ekki fyrr en presturinn
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176

x

Andvari

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.