Andvari - 01.01.1991, Page 53

ANDVARI
JÓRVÍKURFÖR í EGILS SÖGU
51
ir ofsafengið níð sitt gagnvart þeim Eiríki og Gunnhildi. Goðmögn landsins
eru nánast samsömuð lögunum og höfðingjum þeim sem gæta þeirra. Kon-
ungur á þess kost að fara að lögum, en með því að brjóta þau ögrar hann
goðmögnum. Þegar við þetta bætast bræðravíg er tilefni nóg til goðagremi,
en hægt er að líta svo á að Egill hafi átt þátt í að leysa hana úr læðingi með
níði sínu um Eirík. Konungur verður landflótta skömmu síðar, og eðlilegt er
að sjá samband á milli þótt sagan gefi kost á fleiri skýringum.
Sagan þarf á að halda þessari sterku fordæmingu á athöfnum Gunnhildar
og Eiríks svo að lesandi taki sem sjálfsögðum hlut ofsafengnum viðbrögðum
Egils. Hann drepur fjölda konungsmanna, drepur ungan son konungs, sem
tilviljun lætur verða á vegi hans, og reisir konungi og drottningu níðstöng
áður en hann siglir til íslands. Óhætt er að segja að hann komi fullum hefnd-
um fram fyrir það sem gert hefur verið á hlut hans, og ef litið er á manna mun
hefur hann unnið konungi óbætanlegt tjón og skert sæmd hans með þeim
hætti að höfuð hans yrði að telja léttvægar bætur fyrir þótt hausinn hafi verið
þungur og harður. Maður með skapgerð Egils hlaut líka að skilja það að
sonarbana yrðu aldrei grið gefin ef færi gæfist á að sækja hann með vopnum,
og gildir þá einu hvort miðað er við kvæði hans ein (st>r- Sonatorrek) eða
söguna. Samt fer Egill aftur á fund konungs eins og sagt er frá í 59. til 61.
kap., þættinum um Jórvíkurför.
Fundur Egils og Eiríks í Jórvík leiðir ekki til fuilra sætta, eins og áður var
vikið að, en formlega séð fullnægir hann þörf frásagnarinnar fyrir að binda
enda á átökin með sættum. Höfuðlausnarminninu, sem án efa var gamalt og
hefðbundið, er hér snilldarlega beitt. En slíkar formlegar skýringar á Jórvík-
urför Egils eru bersýnilega ófullnægjandi, þótt erfitt geti reynst að komast
að samkomulagi um aðrar.
Segja má að ákvörðun Egils að fara til Jórvíkur á fund Eiríks og Gunnhild-
ar sé tvíþætt. í fyrsta lagi segir sagan að Gunnhildur hafi látið efla seið til að
koma honum á fund þeirra, enda fer það svo að Egill tekur ógleði mikla að
vetrarlagi og ákveður að fara til Englands á fund Aðalsteins konungs vinar
síns um sumarið. Fyrir nútímalesanda er freistandi að túlka ógleði Egils
táknrænt eða sálfræðilega. Það er einhver órói í undirvitundinni sem knýr
hann til að leita á fund óvinar síns Eiríks konungs, einhver þörf fyrir að sætt-
ast við Noregskonung. Slíkur hugsanagangur getur þá minnt á eina af snjöll-
um athugasemdum norska rithöfundarins Hans E. Kincks um Egils sögu:
Den sagas sjelelige hovedinnhold er nemlig i virkeligheten dens utflyttede hdvdingers
likvidasjon av folelsene mot gamlelandet: det er foregátt et brutalt opprykk, og ná
sitter slintrene igjen og svir. . . . Hovedmotivet er denne ubevisste ve over á være
rykket opp med rot . . . 7