Andvari - 01.01.1991, Síða 123

ANDVARI
„SÖNGUR ER í SÁLU MINNI“
121
Þei!
Hjartað slær. - Hvort heyrirðu ei?
Varir þínar. - Ónei! Ónei!
Ekki tek eg kossinn, mey!
En ef eg fæ hann eins og blærinn.
Áin niðar. - Heyrirðu ei!
Hljóð
hlustar nóttin hlý og góð.
Yzt í vestri sólin sígur.
Situr álft á vatni hljóð.
Áin niðar, áin niðar
eins og duni hjartablóð.
Sigurjón hnykkir á viðhorfi sínu, sem er óneitalega andstætt hugsun margra
skálda, er myndu sjá sér í hag í því, að ljóð þeirra væru borin á vængjum þess
söngs er tónskáld legði til, þótt ekki væri allskostar í samræmi við upphaflegan
„innri söng“, ef þau þá heyrðu hann nokkurn tíma:
„Enn er á eitt að minnast. Orðaskilningur okkar íslendinga er, - einkum á
yfirborði, - nátengdari auga en eyra, sjóninni en heyrninni. Þetta ætla eg að
stafi að talsverðu leyti af nokkurs konar oflæti tónlistarinnar. Þeim, er tónlist
iðka, hættir til að líta á hana sem hina æðstu list og orðlistina sem þernu
hennar, sem hún ýtir oft meir og meir út í skuggann, en lyftir stundum undir
meir en úr hófi, þ.e. túlkar ekki allskostar rétt. Frá sjónarmiði orðlistarskálds
horfir þetta öfugt við, þar verður orðlistin drottning og tónlistin þerna. En
næst sanni er það, að allar listir séu jafn göfugar að eðli, en að orðlistin sé þó
yfirgripsmest. Engu haggar þetta um það, að ljóðlist og tónlist þurfa hvor ann-
arrar við. En það bendir í þá átt, að ljóðlistinni er ekki nóg að hafa samvinnu
við tónlistina eina. Hún þarf líka að hafa samvinnu við augans list — mynd-
listina - og ennþá fleira“.
Þetta er næsta sérstakt sjónarmið og þeim mun athyglisverðara, að íslensk-
ur bóndi, sem hlaut að búa við þröngan tónlistarkost í afskekktri sveit á fyrri
hluta þessarar aldar, túlkar hér af miklum skilningi og næmleika sjónarmið
háþróaðrar tónlistarhefðar, þ.e. „lieder" eða ljóðasöngs, eins og hann hefur
verið iðkaður í Þýskalandi. Þar gilda sem kunnugt er ströng lögmál, sem gæta
fyllsta jafnvægis tónlistar og skáldskapar í flutningi söngvara og hljóðfæra-
leikara.
Þótt aðstaða til þess að njóta æðri tónlistar hafi verið lítil sem engin í því
umhverfi og samfélagi, sem Sigurjón bjó í fram eftir ævi, þá var ekki heldur
hægt um vik fyrir hann að kynnast fjölbreyttri myndlist. Hér að framan víkur
hann að því, að ljóðlistin þurfi að hafa samvinnu við list augans, myndlistina.
I stað þess að eiga þess kost að sækja heim sýningasali og myndlistarsöfn þá