Stúdentablaðið - 17.06.1944, Blaðsíða 48

starf, — undir þá atvinnugrein, sem hann vel-
ur sér eða atvikin og þjóðféiagsaðstæðurnar
kjósa honum. Þá rennur upp öid handverks-
ins, og verður fjölþættari eftir því sem verka-
skiptingin verður skýrari, og eftir því sem
meiri ki’öfur eru gerðar til þeirra, sem verkið
leysa af hendi.
Og samhliða aukinni verkkunnáttu eru vél-
arnar teknar í þjónustu tækninnar. Þær létta
vinnuna og auka afköstin. Á skömmum tíma
framieiða þær nauðsynjar, sem áður voru
látnar nægja, og auka birgðirnar. Fólkinu eru
tíðum gefnir mjög takmarkaðir möguleikar
til að njóta þeirra, sökum þess að vélarnar
höfðu að miklu leyti tekið rfnnuna frá þvi, og
þar með vinnulaunin, í stað þess að vinna
fyrir fólkið.
Þetta er í fám dráttum saga iðnaðarins hjá
þjóðunum frá örófi alda.
Vér getum skipt þróun þessari í aldir, þótt
tímabilin séu mismunandi löng hjá hinum
ýmsu þjóðum, þar sem þróunin gengur hægt
hjá einni, en hjá annarri hratt, og þær hafi
allajafnan ekki samflot í þróuninni. Vér skul-
um nefna fyrsta stigið frumbýlingsiðnað,
annað sambýlingsiðnað, þriðja handverks-
iðnað, sem brátt dregur með sér fjórða stigið:
vélaiðnaðinn.
Ef vér lítum á þróun íslenzka iðnaðarins,
sjáum vér fljótlega, að þjóðin hefur fram
undir síðustu aldamót staðið á fyrsta og öðru
stigi þróunarinnar. Á landnámsöld eru byggð
hús og aðrar nauðsynjar gerðar, sem ei varð
af komist, en þarfirnar eru frumstæðar og
þessi iðnaður er eingöngu heimilisiðnaður,sem
„hagir menn á tré og járn“ og „hagar kon-
u.r“ unnu í hjáverkum frá öðrum nytjastörf-
um heimilisins. Það er margt, sem veldur því
að þróunin er svona hægfara með þjóðinni.
Skortur á fjölbreyttu og hagkvæmu efni til
alls, setur sitt mark á iðnaðarframkvæmdir
allar. Fatnaður allur er unninn úr ull. Hann
er hlýr og fellur vel við veðráttu landsins,
en hann skortir mjög fjölbreytni, og verður
óhentugur til margra nota, enda eru áhöld öll
og vinnuaðferðir lengstum mjög frumstæðar.
Skófatnaður er unninn úr lítt unnu og óunnu
46
skinni; og úr því verður líka að gera hlífðar-
föt, á hinn frumstæðasta hátt — óhentug
með ósmekklegu villimannasniði. Húsin eru
að mestu leyti úr torfi og grjóti, timbur not-
að aðeins af mjög skornum skammti, því að
illt er um innflutning á því, og efnahagur
þjóðarinnar þannig, að slíkt óhóf gat hún
ekki veitt sér. Og þótt alldrjúgt timbur bær-
ist á fjörur, voru einungis illnothæf verkfæri
til að gera það nothæft. Járn vantaði í land-
inu til smíða, og þótt. unnið væri í öndverðu
að rauðablæstri, vantaði kol, til þess að vinna
nægilegt smíðajárn þannig. Nauðsynleg verk-
færi til iðnaðarstarfa voru fá og oft óhag-
kvæm til afkastamikilla framkvæmda. Það
var ekki nóg, þótt margt væri lagtækra
manna til iðnaðarstarfa, þegar bæði vantaði
efnivið, verkfæri og nægilegan tíma frá ör-
reytisstriti aðkallandi heimilisþarfa, til fönd-
urs, sem ekki var látið sitja í fyrirrúmi frum-
stæðustu þarfa heimilanna. Það er fátækt
þjóðarinnar, sem er undirrót þess, hve iðnað-
arþróunin er hægfara og einangrun hennar
frá verklegum menningaráhrifum annarra
þjóða.
Það er ekki æðilangt síðan að byrjað var
að kenna iðnir hér á landi, þannig að krafist
væri prófs, er sýndi leikni og þekkingu nem-
andans á handverki sínu. Fyrsta reglugerð
um iðnaðarnám, sem þjóðin fær, er frá 1893.
Fram undir aldamótin er það svo, að fá þarf
erlenda byggingameistara til að standa fyrir
öllum stærri byggingum og mannvirkjum. Og
það er augljóst tákn vantrúar þjóðarinnar á
sjálfri sér, að á síðasta áratug skulu fengnir
erlendir verkfræðingar til að sjá um stærstu
framkvæmdirnar, sem gerðar hafa verið hér
á landi — virkjanir Sogsins, Laxár og Hita-
veitu Reykjavíkur.
Iðnaðarlöggjöfin frá 1927 er fyrsta viður-
kenningin á rétti og skyldum iðnaðarmanna.
Þar lítur út fyrir að þjóðin sé komin fyrst
inn á stig handverksins, en þó aðeins með
hálfum huga. Enn eru það allmargir, sem
telja hættulegt, að efla vald iðnaðarins eins
og þeir kalla það, og vilja leggja metnað sinn
STÚDENTABLAR