Stúdentablaðið - 17.06.1944, Blaðsíða 11

Hinn 8. marz 1944 samþykkti Alþingi nýja
stjórnarskrá fyrir Island, lýoveldisstjórnar-
skrána, sem svo er nefnd. Samkvæmt 81. gr.
þessara stjórnskipunarlaga öðlast þau gildi,
þegar Alþingi gerir ályktun um það, enda hafi
meiri hluti kosningabærra manna í landinu
með leynilegri atkvæðagreiðslu samþykkt
þau. Þjóðaratkvæðagreiðsla þessi fór fram
dagana 20.—23. maí þ.á. og samþykkti þá all-
ur þorri alþingiskjósenda í landinu hina nýju
stjórnarskrá, svo að því skilyrði fyrir gildis-
töku hennar er þegar fullnægt. Eftir er álykt-
un Alþingis um gildistökuna, og mun eigi vera
neinn vafi á því, að þingið muni gera þá á-
lyktun.
Þetta er hin þriðja stjórnarskrá, sem Island
eignast, og er þá orðið stjórnarskrá haft í nú-
tímamerkingu þess, sem nafn á heildarlögum
um stjórnarskipun landsins. Stjórnarskipunar-
lögin eru sá lagalegi grundvöllur, sem þjóðfé-
lagið stendur á. Slík lög eru því í raun réttri
meira varðandi en nokkur lög önnur. Þess
vegna gilda og aðrar reglur um setningu
þeirra en þær, er gilda um setningu annarra
laga. Hið almenna löggjafarvald getur eigi
breytt stjórnarskipunarlögunum. Til breyt-
ingar á almennum lögum eða setningar þeirra
nægir, samkvæmt hinni núgildandi stjórnar-
skrá frá 18. maí 1920, samþykkt eins Alþing-
STÚDENTABLAÐ
is og staðfesting konungs, nú ríkisstjóra. Til
breytinga á eða viðauka við stjórnarskrána
þarf hins vegar samþykki tveggja Alþinga, og
skal Alþingi rofið og nýjar kosningar fara
fram, eftir samþykkt fyrra þingsins, þannig
að síðara þingið skal vera nýkosið þing. Sama
regla gilti samkvæmt stjórnarskránni frá 5.
jan. 1874, og sama regla mun gilda í fram-
tíðinni samkvæmt 79. gr. lýðveldisstjórnar-
skrárinnar. Þessi regla er byggð á þeirri
hugsun, að stjórnarskipunarlög landsins séu
svo mikils varðandi, að þjóðin í heild sinni, al-
þingiskjósendurnir, eigi rétt á, að hafa hönd
í bagga um setningu þeirra eða breytingu á
þeim. Álits kjósendanna á að leita með því
að boða til nýrra kosninga. Þar geta kjós-
endurnir lýst vilja sínum, þeir, sem breyt-
ingunni eru samþykkir, kosið fylgismenn
hennar, hinir mótstöðumenn hennar. Með
þessu fyrirkomulagi á að tryggja það, að
stjórnarskipuninni verði ekki breytt gegn
vilja kjósendanna.
Við setningu lýðveldisstjórnarskrárinnar
var þessi venjulega aðferð við stjórnarskrár-
breytingar ekki höfð. Alþingi samþykkti hana
að vísu, en það þing var ekki rofið og nýjar
kosningar fóru ekld fram. 1 stað þess var
málið lagt undir þjóðaratkvæði. Þingið tek-
ur málið að vísu tii meðferðar í annað sinn,
9