Stúdentablaðið - 01.12.1968, Blaðsíða 6

VIDHALDSDYGDIR
ÞJDÐANNA
BJARNIJÓNSSON
FRfl UOGI
Grein þessi eftir Bjarna Jónsson frá Vogi var prentuö
í bœklingi, er Alþýöufræösla Stúdentafélagsins
gaf út áriö 1917, sem sérprentun
úr „Landinu“. Þeirrar tíöar stafsetningu er haldiö.
Ritnefnd Stúdentablaös 1. des. þótti hœfa aÖ
birla þessa grein aÖ nýju vegna þess, aö hún flytur
enn veröugan boöskap og ber vott um víösýni og
skarpskyggni manns, er lagÖi drjúgan skerf til
lokasóknar í fullveldisbaráttunni.
1. Nú standa yfir hin mestu fjörbrot
þjóðanna í heiminum, sem sögur fara af,
og er J^á sérstaklega eðlilegt að vér athug-
um nú, hver eru J:>au öll í þjóðunum, sem
öruggust reynast þeim til viðhalds. Vér sjá-
um að sumar þjóðir eiga skamman blóma-
aldur og verða mestan hluta æfi sinnar ciðr-
um háðar eða hverfa með öllu. Aðrar þjóðir
renna upp sem fífill i túni, vaxa að valdi
og auði og bæla undir sig aðrar jafnstórar
og stærri þjóðir og eiga sér langan blóma-
aldur. Þessu valda mismunandi eiginleikar
og eðlisfar þjóðanna. Efnið er í sjálfu sér
flókið og umfangsmikið, en nokkra höfuð-
Jxetti mundi mega rekja og sjá, hverjar séu
höfuðviðhaldsdygðir Jreirra.
2. Lítum þá fyrst á orðið clygð. Nii er
Jretta orð nafn á lofsamlegu hátterni, sem
opnar mönnum dyr himinsins, áður á
morgni aldanna merkti Jaað duginn til Jaess
að berjast fyrir lífi sínu og sinna. Er það
auðsætt á ætterni orðsins, því að dygð er
komið af orðinu dugur. Sama er um þýzka
heitið á Jaessu sama, Tugend, að það er leitt
af taugen = cluga. Latneska heitið er virtus,
dregið af vir = karlmaður og er frumþýð-
ing Jress karlmenska. Þessi orð hafa fengið
svo veglega merking, sem nú hafa þau af
því, að dugnaður og karlmenska var áður
mesta dygiðin. Þau ein máttu vernda ein-
staklingana, líf þeirra og frelsi. Sama er um
þjóðirnar. Tungan er sú bók, sem þjóðirnar
rita í skoðanir sínar og þeirra skoðun er
samkvæmt ofangreindu orðaætterni, að
dugurinn sé höfuðdygð. Orðið dygð hefur
svo bundna og takmarkaða merking að ég
verð að velja annað. Kalla ég þessa viðhalds-
dygð þjóðanna dugandi.
Undir dugandina tel ég hreysti og hug-
prýði í hernaði og hverskonar mannraun-
um. Vér íslendingar höfum jafnan haft
þær dygðir og höfum enn. Til hins liggja
önnur dýpri rök, að það hefur kornið oss
að litlu haldi.
Dugandin felur og í sér orku og áræði á
sjó og landi bæði til einstaklings og þjóðar
þarfa. Það er dugnaður kallaður (á máli
sníkjumenningar vorrar: energí(-iðl),
grísku energeia (af (en)ergon íverknaður =
orka þ. e.: verka). — Landnámsmenn höfðu
Jressa kosti og sýna verkin J:>ar merkin. Því
að landnámið er þess hinn Ijósasti vottur.
Hélzt Jrað og svo hinar fyrstu aldir. Þó mun
mega bregða forfeðrum vorum um [rað, að
Joeir hafi lagt of litla rækt við farmenskuna
og hafi þegar á fyrstu öldunum látið Aust-
menn ná of miklum tökum á verzlun og
samgöngum. En þá keyrði um Jrvert bak, er
innlent stjórnleysi hafði fleygt þeim á fót-
skör erlends konungs. Þá Jrvarr Jreim svo
orkan, að þeir létu draga alla verzlun úr
höndum sér og leituðu eigi annara landa,
þá er bönd voru lögð á verzlun og siglingar
tii Noregs. Þar skorti Jaá eina af helztu við-
haldsdygðunum og þess vegna lagðist ein-
okunin yfir landið og saug úr Jrví blóð og
rnerg og kom Jjví gersamlega á kné. En [rað
lof eigum vér, að atorka og áræði í atvinnu-
vegum rís nú upp aftur.
3. Önnur höfuðdygð þjóðum til viðhalds
er stjórnsemi, Jrví að án hennar dettur alt í
mola. Ágætir hæfileikar einstaklinganna
verða eigi að hálfu liði án hennar, af Jdví að
þeir vinna Jrá oft liver gegn öðrum eða,
J)ótt eigi fari svo illa, þeir verða eigi sam-
taka.
Undir stjórnsemi tel ég fasta og viturlega
lagasetning. Lagasetning hinna fornu ís-
lendinga var í bezta lagi, og voru þeir um
ýmsa hluti forgöngumenn á Jrví sviði, svo
sem um afnám hólmgöngunnar.
Undir stjórnsemi heyrir einkum einörð,
orkumikil, vitur og réttlát framkvæmdar-
stjórn. Þar var öðru máli að gegna hjá for-
feðrum vorurn en um löggjöfina. Því að í
hinu forna Jrjóðveldi voru var alls engin
framkvæmdarstjórn. Menn hlýddu því eigi
lögum, og dómum varð eigi fullnægt. Þar af
leiddi vígaferli og deilur á deilur ofan og
að síðustu fullkomna óstjórn. Og það er víst
og satt, að stjórnsemiskorturinn svifti þjóð-
ina sjálfstæðinu, en sá missir varð orsök
þess, að dugandinni hrakaði sem fyr var
sagt. Forfeður vora skorti meginþáttinn í
einni hinni helztu viðhaldsdygð Jrjóðanna.
Enn hefur þessi J)jóðdygð, stjórnsemin,
löghlýðnina í sér fólgna, því að stjórnsemi
og löghlýðni eru eigi annað en tvær hliðar
á sama hlut. Sakir þess, að engin var hér
framkvæmdarstjórn, vöndumst vér á, að
STÚDENTABLAÐ
6