Fálkinn - 02.05.1966, Blaðsíða 29

■ ÁLÆÐINU fylgja yfirsjónir, en sá breytir
hyggilega, sem hefur taum á tungu sinni.“
K| Svo segir hinn vísi Salómon, og það ætti
V ■ ég auðvitað að láta mér að kenningu verða.
I ’ ! ■ Hafi hann ekki fundið lykil vizku sinnar,
I I ■ þá veit ég ekki, í hvers fórum hans er að
B m gð leita. En svo var líka annar maður, sem
fi-Jj&i-JLgJgl sagði: ,Hið góða, sem ég vil, það geri ég
SSSH ekki, en hið illa, sem ég vil ekki, það geri
ég.“ Og árið 1926 gefur mér engin grið.
Það vill endilega breiða úr sér á síðum Fálkans, og það er
ég sem á að gefa því líf að nýju. Mér dettur það í hug, sem
ég hef einhvern tíma heyrt að dánir drykkjumenn eigi það
til að fá sér í staupinu handan við gröf og dauða með þeim
handhæga hætti að drekka í gegnum þá, sem eftir lifa. Það
er þá eins og í vísunni segir:
, Beinin mín í brennivín
bráðlega langar núna.
Og þá féll ég undir eins í þá tálsnöru, sem Salómon varaði
mig við, því að þetta var ljót og ómakleg samlíking, þegar
jafngott ár á í hlut. í útlöndum var svo mikil og hræsnis-
laus siðsemd, að enskri greifafrú var bönnuð landganga í
Bandaríkjunum af því að hún hafði skilið við manninn sinn,
páfinn fordæmdi stuttu pilsin, sem ungu stúlkurnar þurftu
ekki einu sinni að kippa upp fyrir hnén á sér, því að þau
náðu ekki niður á þau, og í Kentucky brenndu þeir veraldar-
söguna eftir H. G. Wells fyrir þær sakir, að hana greindi
stórlega á við fyrstu bók Móse. Þetta var brenna, sem fór
hátíðlega fram, þegar reykurinn tók að lyppast upp í tært
vetrarloftið, söng mannfjöldinn „Hærra minn guð, til þín“
einum rómi.
Sællífið á íslandi má aftur á móti ráða af því, að þegar
í byrjun febrúarmánaðar var færeyski hrafninn, sem Ólafur
Sveinsson ól í vitanum á Reykjanesi, orðinn svo kostbær, að
hann snerti ekki við rúgbrauði nema á það væri drepið
smjörlíki (helzt af öllu Ásgarðssmjörlíki) og ekki sjáanlegt,
að hann væri matseljum verulega þakklátur nema þær gauk-
uðu að honum hangikjöti. Svona var nú sköpum skipt frá
því hrafninn dró að mat handa Elíasi spámanni við Kedron-
læk í hallærinu forðum daga, að Ólafur vitavörður varð að
gefa Færeyjahrafninum það, sem bezt var til á búinu. Það
var líka af sú tíð, að nokkur gæfi því gaum, þótt stjórn járn-
brautanna í Kanada auglýsti gjafabók um það. hvernig inn-
flytjendur væru studdir þar í landi. Fáa fýsti lengur til Kanada.
Líkt og fólkið á Reykjanesi hyglaði hinum framandi hrafni,
svo buðu þeir Gústaf Adólf Jónasson og Páll Skúlason höfuð-
staðarbúum að njóta nægtanna á sólheimatungum anda síns.
Það var hvorki meira né minna en sjálf Eldvígslan sem
þeir snöruðu alskapaðri á leiksviðið með skáldið Bautasteina,
trúbador ársins, með reku í stað gítars, Egil útgerðarmann á
tróni þeirrar fremdar, sem á upptök sín í síld og þorski og
háborg íslenzkrar menningar á Skólavörðuholti, risin fyrir til-
verknað guðs og góðra manna með fangahús, kirkju og gálga.
Það vantaði ekki einu sinni sökudólginn 1 gálgann. Þaðan
kom það, að annar höfundurinn var seinna gerður að skrif-
stofustjóra í dómsmálaráðuneytinu.
Það var þá eins og nú, að sumir vildu, að listin þjónaði
lífinu. Og neistarnir frá vígslueldi þeirra Gústafs Adólfs fuku
víða. Á öskudaginn barst Kristjáni Albertssyni forkunnar-
góður öskupoki úr leðri, og var á honum mynd af honum,
umleikin eldgosum. Þar undir var skráð grænu letri: „Eld-
vígslan — kær kveðja frá íhaldsbolsum“. Er það sögn þeirra
er gripinn sáu, að einhver hinna gjöfulu bolsa hefði sýnilega
gengið furðulega nærri sjálfum sér, jafnvel áþekkt og Ólafur
Ljósvíkingur í skiptum sínum við heitkonuna.
Þetta var svo sem ekki eina gjöfin, sem vakti athygli í
bænum. Það var líka frægur gripur, sem nemendur Iðnskólans
færðu Þórbergi Þórðarsyni. En þeir. sem þar voru að verki,
gengu á svig við Eldvígslu þeirra tvímenninganna og létu
sér að nægja hugmyndir úr Eddu. Þetta var sem sé „ritfanga-
Stóll“ í likingu við Hliðskjálf Óðins. Sátu hráfnar tveir, sinn
á hvorri hásætisbrík, hvort sem það voru fuglar þeir, er.
flugu að tíðindum fyrir Óðin, eða hinir hvítú hrafnar Þór-
bergs sjálfs. Að minnsta kosti voru það einhverjir vizku-
fuglar. í sjálfu sætinu var bleik hauskúpa úr birki og blek-
byttur úr silfri í augnatóftunum, Úr þeim silfuraugum er
væntanlega blekið á Heimspeki eymdarinnar, bréfinu til herra
Jinarajadasa.
Þannig gáfu íslendingar spámönnum sínum góðar gjafir,
og vafalaust hafa þeir oft glaðzt við þá fáséðu gripi, er þeim
féllu í skaut — Kristján við eldvígslupokann og Þórbergur
við hásæti vizkunnar. En fleiri urðu fyrir höppum þennan
vetur. Tóbakseinkasala ríkisins hafði verið afnumin, og í árs-
byrjun hófst kapphlaup tóbaksverksmiðja og tóbakskaup-
manna, sem létu sér umhugað um, að íslendingar ykju reyk-
ingar og vendust á það tóbak, sem líklegast var til þess að
veita mesta hollustu og hamingju. Tómas Bear og synir hans
voru slíkir gæíumenn, að þeir höfðu dálítið aflögu af Fílnum,
sem sniðinn var við hæfi frumstæðs fólks, og nú margbuðust
þeir í flannastórum auglýsingum til þess að liðsinna eyþjóð
þessari, sem hrundið hafði af sér tóbakseinkasölunni. Og svo
að henni væri ekki um megn að taka í framrétta hjálparhönd
þessara greiðasömu feðga, þá var „verðið sett niður fyrir
framleiðslukostnað“
Það var hreint ekki upp úr þurru, að Halldór Kiljan orti
þessa vísu austur í Hallormsstaðarskógi um sumarið:
Ég unni forðum ungmey fyrir handan,
andlausri dúfu á bökkunum við Níl,
þaðan, sem uppvex ljúfust fyrir landann
ein lítil sígaretta kennd við fíl.
Úr þessu lifi ég aðeins fyrir andann,
þann eina sama fljótsins krókódíl.
En það voru fleiri hjálpsamir menn í heiminum árið 1926
en þessir feður Fílsins, sem tóku sér byrðar á herðar til þess
að miðla okkur dásemdum af Nilarbökkum. Þetta var að
sönnu löngu fyrir daga Marshalls, en samt sem áður var
engu líkara en flest vestræn lýðræðislönd, sem nokkuð kvað
að, vildu leggjast á eitt að bjarga okkur við í tóbaksmálum.
Þeir, sem bjuggu til Duncanspípurnar, efndu til þriggja daga
„útbreiðslusölu“ í Tóbakshúsinu.
OLLENDINGAR tóku sig til og létu stærstu
vindlaverksmiðjur sínar búa til „sérstaklega
fyrir íslendinga ágætis vindil Jón Sigurðsson“,
og var Jón þessi vindill fáanlegur í heildsölu
hjá Tóbaksverzlun íslands. Jafnvel Þjóðverjar,
sem fyrir örfáum misserum höfðu fáu öðru
getað sinnt en prenta sér peningaseðla, því að
eina eða billjónir marka þurfti, ef einhver ætl-
aði að kaupa sér í matinn, og vísast, að verð-
ið stórhækkaði á leiðinni milli heimilis og búð-
ar, nema hlaupið væri, skárust einnig í leikinn. Þeirra fram-
lag var hið smekklegasta: Sígarettur með logagylltu munn-
stykki, ætlaðar öllum þeim, sem vildu gæta sóma síns, jafnt
konum sem körlum. Svipað var Kensitas farið. prúðbúnu
stertimenni, líklega nýríkum gróssera, sem bar mikla uní-
hyggju fyrir íslenzkri glæsimennsku og ávarpaði mörlandann
svofelldum orðum:
„Nú er ég kominn í kjól og hvítt með hinar margeftirspurðu,
góðu sígarettur, sem bera sama nafn og ég, sem sé Kensitas.“
Auðvitað er það fjarri mér að vilja segja neitt misjafnt
um Kensitas, — þennan háa og granna mann, skrýddan
veizluklæðum. En einhvern veginn minnti hann samt á gamlan
kunningja ísléndinga, sem raunar hafði ekki vitjað þeirra
um alllangt skeið, er hér var komið sögu — hinn pokálega,
holduga og brosmilda Kínverja, sem lengi hampaði elixírglasi
á síðum íslenzku blaðanna. Það var jafnvel ekki með öllu
grunlaust úm, að þeir væru ofurlítið skyldir, svo ólíkir sem
þeir voru þó.
Vitaskuld slógu íslendingar ekki á framrétta hönd um-
hyggjusamra vina sinna heldur fóru að þeim ráðum, sem voru
gefin. Um það vitnaði þýzki náttúrufræðingurinn Sonnemann,
sem hingað kom súmarið 1926:
. „Ungu stúlkurnar liggja í rúminu fram undir hádegi. Þá
klæðast þær viðhafnarfötum, bera litasmyrsl á andlit.sér og
fara síðan á slapgur. Þær reykja mikið, hanga á kaffihúsum
og kóma ekki heim fyrr en komið er fram á riótt.“
FÁLKINN
29