Vaka - 01.11.1927, Síða 29

[vaka] UM REFSIRÉTT OG REFSIFRAMKVÆMD. 347
kenndu mönnum að skilja, að þjóðfélögin eru aðeins
mannlegur félagskapur, sem er til fyrir mennina. And-
úð reis gegn hinum ómannúðlegustu refisaðferðum,
hjátrúin minnkaði, rannsóknaraðferðir breyttust til
hins betra, klefafangelsin komu til sögunnar og ineð-
ferð afbrotamanna varð mannúðlegri. Þrátt fyrir þess-
ar stóru breytingar til bóta byggði þó refsirétturinn
fram á síðari hluta 19. aldar á nokkuð svipuðum
grundvallarkenningum og áður. Á þessum kenningum,
endurgjaldskenningunum, eru hegningarlög okkar frá
1869 og hegningarlög flestra annara Evrópuþjóða
byggð að meira eða minna leyti.
Aðalinntak þessara kenninga er, að Guð hafi í upp-
hafi ákveðið, hvað er siðferðislega rétt og rangt. Mað-
urinn er eina skyni gædda vera jarðarinnar og hefir
því einn hæfileikann til að greina rétt frá röngu eða
íllt frá góðu. Hann hefir og frjálsan vilja og getur því
valið og framkvæmt, hvort sém hann heldur vill
illt eða gott. Af þessum ástæðum á maðurinn að bera
ábyrgð á verkum sínum — fyrir Guði og meðbræðr-
um sínum. Það var því ekki aðeins rétt, heldur og
nauðsynlegt að refsa, því að það var vilji Guðs, réfs-
ingin var nauðsynlegt endurgjald til þess að viðhalda
réttlætinu í mannheimum, til að halda jafnvæginu inilli
góðs og ílls o. s. frv. — Á þessum tímum er endur-
gjaldskenningin rökstudd á ýmsa vegu. Hegningarlögin
verða svo ramminn um þessar skoðanir, þar sem hverj-
um, er frernur tiltekið afbrot, er heitið tiltekinni refs-
ingu. En refsirjetturinn leit ennþá aðeins á ytri hlið
afbrotanna. Ef einhver tók verðmætan hlut, sem var í
annars eign og vörzlu, og sló eign sinni á hann í auðg-
unar tilgangi — þá hafði hann framið þjófnað, var
þjófur og átti að heimfærast undir viðeigandi grein
hegningarlaganna og þola þar tiltekna refsingu.
Þetta var refsiréttarfræðingum gamla tímans nóg að
vita; gainla stefnan lét sig ekki varða um orsakir af-