Fréttablaðið - 10.12.2009, Qupperneq 22

22 10. desember 2009 FIMMTUDAGUR
nær og fjær
„ORÐRÉTT“
Sælir eru hógværir
„Ég er ekki einn af þeim sem
krefjast þess að fá verðlaun
fyrir sönginn.“
ÓLAFUR HELGI KJARTANSSON,
SÝSLUMAÐUR Á SELFOSSI.
DV 9. desember.
Fríhöfn í Útópíu
„Nú lifum við á tímum hins
upplýsta samfélags þar sem
slæmar venjur og vondir siðir
þrífast ekki.“
HLYNUR SIGURÐSSON, FRAM-
KVÆMDASTJÓRI FRÍHAFNARINNAR
Afmælisrit Fríhafnarinnar 1959-2009.
■ Vatt er mælieining afls, hvort
sem um er að ræða rafafl, varma-
afl eða hreyfiafl. Hugatakið afl lýsir
breytingu á orku. Ef hlutur tapar
eða fær eitt joule af orku, jafnt
og þétt á einni sekúndu,
er afl orkutapsins eða
orkuvinnslunnar eitt
vatt. Eitt vatt er ákaf-
lega lítið afl miðað við
þau orkukerfi sem við
notum. Þess vegna er
oft þægilegra að nota
einingarnar kílóvatt
(kW) eða megavatt
(MW). Kílóvatt er
þúsund vött og
megavatt er milljón
vött.
FRÓÐLEIKUR
HVAÐ ER VATT?
Við hér á Mannréttindaskrifstofunni erum að fara
að gefa út handbók um kvennasáttmála Sam-
einuðu þjóðanna sem fagnar 30 ára afmæli 18.
desember næstkomandi. Við erum að leggja loka-
hönd á verkið og erum nú að mynda íslenskar
konur sem er mjög skemmtilegt. Þá erum við
einnig að gefa út Ragnarsbók svonefnda,
fræðirit á sviði mannréttinda sem tileinkað er
og dregur nafn sitt af Ragnari Aðalsteinssyni,
okkar helsta lögfræðingi á því sviði,“ segir
Guðrún Guðmundsdóttir, framkvæmdastjóri
Mannréttindaskrifstofu Íslands.
„Það sem er hins vegar á döfinni akkúrat
núna er að halda upp á alþjóðlega mannrétt-
indadaginn. Hann er á morgun [í dag] og
af því tilefni verður ýmiss konar dagskrá
víða um land. Við höldum upp á hann í samstarfi
við Amnesty International á Íslandi með sýningu
tveggja heimildarmynda sem tengjast konum,
tónlist, kaffi og piparkökum í sal Amnesty
í Þingholtsstræti. Á morgun [í dag] lýkur
einnig sextán daga átaki gegn kynbundnu
ofbeldi en það hófst á alþjóðlegum
baráttudegi gegn ofbeldi á konum.“
Guðrún hefur þannig í nógu að
snúast. „Það snýst allt um útgáfu og
mannréttindi hjá mér þessa dagana en
svo verður lagst í stórfellda konfektgerð
og bókalestur þegar jólafríið hefst. Bók
Steinunnar Sigurðardóttur er ofarlega á
óskalistanum en mér sýnist margar
góðar bækur vera að koma út í ár.“
HVAÐ ER AÐ FRÉTTA? GUÐRÚN GUÐMUNDSDÓTTIR FRAMKVÆMDASTJÓRI
Ragnarsrit, kvennasáttmáli og
mannréttindadagur á dagskránni
569-7000 | Síðumúli 13 | www.miklaborg.is
MIKLABORG - ÖRUGG SALA - MIKLABORG - ÖRUGG SALA
Íbúðin er góð 100,3fm. 3ja herbergja íbúð á jarðhæð. Íbúðin er ekkert niðurgrafin. Sérinngang-
ur. Sunnanmegin við húsið er sér sólpallur og sérlóð. Tvö til þrjú svefnherbergi, baðherbergi,
eldhús og stofa. Nokkuð útsýni til suðvesturs. Íbúðinni fylgir réttur til að byggja bílskúr platan er
komin. Ragna Fasteignasali verður á staðnum sem tekur vel á móti ykkur.
OPIÐ HÚS FANNAFOLD 76
Í dag fimmtudag er opið hús milli 17.00 og 17.30.
Auglýsingasími
– Mest lesið
■ Meira en þúsund ára gömul norræn hefð ræður því að Íslend-
ingar eru oftar en ekki kenndir við föður sinn. Slíkt er þó ekki
bundið við Ísland, því föðurnöfn eru meðal annars notuð víða á
Indlandi og í Pakistan. Þá nota Rússar gjarnan bæði föðurnafn
og ættarnafn. Föðurnöfn hafa reyndar gegnum tíðina oft breyst
í ættarnöfn og má þar nefna sem dæmi spænska ættarnafnið
Fernandez, sem merkir „sonur Fernandos“, og öll eftirnöfnin á
Bretlandseyjum sem hefjast á „Mac“ eða „Mc“, sem merkir sonur
á írsku. MacDonald merkir þannig upprunalega „sonur Donalds“.
Beyging nafns föður er í sumum tilvikum frábrugðin venjulegri
beygingu fornafnsins. Þannig eru börn Magnúsar oftast skráð
Magnúsdóttir eða Magnússon, þótt einnig þekkist myndirnar
Magnúsardóttir og Magnúsarson. Í Íslandsklukkunni kemur
eignar fallsmyndin Magnússis nokkrum sinnum fyrir, en föður-
nöfnin Magnússisdóttir og Magnússisson geta tæplega talist sér-
lega líkleg til vinsælda. Nöfn eins og Sigurður og Þorvarður halda
oftar venjulegri beygingu sinni en athyglisvert er að myndin Sig-
urðsson er mjög algeng en Sigurðsdóttir ekki.
Móðurnöfn hafa orðið æ algengari á síðari árum, en eins og
sjónvarpspersónan Georg Bjarnfreðarson benti á hefur margt
stórmennið borið nafn móður sinnar. Sennilega er elsta dæmið
um slíkt annað stórt nafn úr menningararfinum, skelmirinn Loki
Laufeyjarson sem gerði Ásum margan grikk í norrænni goða-
fræði. Greinar höfundur þekkir hins vegar ekki dæmi þess að nafn
móður breytist í móðurnafni frá venjulegri beygingu, svo sem
Loki Laufeyson. - mt
TUNGUTAK
Föður- og móðurnöfn
Sama ár og maður sté fyrst
á tunglið bakaði Guðlaug
Valdís Kristjánsdóttir pipar-
kökuhús sem er henni enn
ómissandi í jólahaldinu.
„Þetta kökuhús var bakað fyrir jólin
1969,“ segir Guðlaug Valdís Kristj-
ánsdóttir í Laxholti í Borgarfirði
um piparkökuhúsið sem verður í
öndvegi á heimili hennar um þessi
jól eins og önnur jól síðustu fjöru-
tíu ár.
Guðlaug segir piparkökuhúsið
algerlega ómissandi fyrir jólahald
fjölskyldunnar. „Húsið er því alltaf
tekið niður af hillunni í búrinu fyrir
hver jól og skipar heiðursess í stof-
unni. Síðan er það bara eins og áður
– ef það lifir fram á þrettándann
þá er því skellt upp í hillu á ný og
beðið eftir næstu jólum. Uppskrift-
ina fann ég í Eldhúsbókinni, sem er
blað sem var gefið út á þessum tíma.
Ég ákvað að prófa að geyma það
fram að næstu jólum frekar en að
lofa fjölskyldumeðlimum að brjóta
það og borða. Kannski líka af því að
ég var svo „löt“ að ég nennti ekki
að leggja í svona bakstur fyrir hver
jól!“ segir Guðlaug um upphafið að
hinu langlífa húsi.
Guðlaug kveðst einfaldlega hafa
sett piparkökuhúsið í góðan plast-
poka og upp á efstu hillu í köldu búr-
inu í janúar 1970. „Síðan tók ég bara
eitt ár fyrir í einu,“ segir hún.
Þegar Guðlaug gerði piparköku-
húsið átti hún tvö börn sem þótti
húsið afar spennandi en báru mikla
Piparkökuhús frá 1969
er jóladjásn í Laxholti
JÓLABARN Þorbjörg Valdís Kristjánsdóttir var ellefu mánaða gömul þegar mynd var
tekin af henni við piparkökuhúsið um jólin 1971.
GLEÐI Benedikt Kristjánsson var sex ára
og Jóhanna María Kristjánsdóttir var
eins árs og níu mánaða þegar móðir
þeirra gerði piparkökuhúsið góða fyrir
jólin 1969.
1975 Piparkökuhúsið naut strax virðingar
meðal barnanna. Strompurinn rauk af
í boltaleik en var þó enn óskaddaður
jólin 1975.
PIPARKÖKUHÚSIÐ 2007 Upp fer húsið um miðjan desember á hverju ári og skipar heiðurssess í stofunni. Á þrettándanum fer
húsið upp í hillu í búrinu og bíður næstu jóla. MYNDIR/ÚR EINKASAFNI
virðingu fyrir því. „Það var ekki
fyrr en börnin voru orðin fjögur að
fyrsta alvöru óhappið varð – bolti
endaði á kökuhúsinu og strompur-
inn brotnaði. Þá fannst mér ein-
hvern veginn ekki við hæfi að fara
að baka nýjan stromp á húsið og því
hefur það verið stromplaust síðan.
Ég verð að viðurkenna að ég er hætt
að festa hurðina á húsið því litlum
fingrum þykir afar spennandi að
opna og kíkja inn.“ gar@frettabladid.is