Vikan - 03.06.1965, Page 31

mikil áhrif á hann. Hann sótti
títt fundi þessa félagsskapar og
tók þátt í starfseminni. Jafn-
framt fór hann aS hafa áhuga
fyrir stjórnmálum eins og áður
segir. Hann hafSi mótaSa lífs-
skoSun og fylgdi henni fram i
hvívetna. Enn varS tilfinninga-
hiti hans þess valdandi, aS hann
gekk oft fram fyrir skjöldu. En
hann lenti í þrumuveSri. ÞaS
skall snögglega á. Og enn er
bezt aS hann segi sjálfur frá.
Þá getur ekkert fariS á milli
mála:
„í þriSja bekk varS bylt-
ingin. Einhverntíma fyrri
hluta vetrar 1928—’29 sat ég
sem oftar á AlþýSubókasafn-
inu og hóf aS lesa Nýal. Ég
hafSi ekki marga daga lesiS
þegar ég fann, aS ég var orS-
inn annar maSur. Ég las á-
fram — og lét byltinguna
fara fram, skriSuna, sem sóp-
aSi öllu meS sér, kristindóní-
inum, jafnaSarstefnunni. Þess-
ar stórkostlegu sýnir, settar
fram á áfengu gullaldarmáli,
meS skýrskotun til mann-
vitsins og vísindalegrar þekk-
ingar, yfirskyggSu öll mín
viShorf til lífsins. Útvalning
íslendinga, aSalstign hins
norræna kyns, vaxtarbroddur
mannkynsins hér á þessu
landi, hiS mikla samband viS
aSra hnetti, viS máttka for-
feSur og forna ármenn þessa
úrvals kyns, hin yfirburða
glæsilega framtiS, sem í
vændum væri, aSeins ef
greindin, vitið, vísindin sigr-
uðu og íslendingar fengjust
til aS framkvæma þetta lítil-
ræði, að reisa stjörnustöð,
sambandsstöS, við menn á
öðrum sólhverfum. Það var
mér til meins, að ég var ekki
ljóshærður, ekki sérstaklega
norrænn í útliti og hafði væg-
ast sagt takmarkaðar hneigðir
til náttúrufræða. En eigi að
síður gerðist ég heilshugar
lærisveinn Helga Péturss. Ég
svalg úrskurði hans um:
„Jahve og allt það Iið“ og
um áhrif kirkjunnar á is-
lenzka og vestræna menn-
ingu og þróun. . . . Mér finnst
ég skilja nú — og hafa skilið
fyrir löngu, — að umbrota-
mikil og óhappasæl lífsstefna
þessa æviskeiðs hafi i raun
og veru verið flótti frá sam-
vizku minni. Því hraðari sem
flóttinn var, því meira barst
heiðinginn á, bæði í orði og
verki, þvi meira sem tómið
var og ófullnægjukenndin liið
innra, því háværari var ég
um rök hinnar nýju trúar,
um rökin gegn hinni gömlu
trú. Því meiri níðingur, sem
ég var á sjálfum mér, því
óþjálli og yfirlætisfyllri var
ég gagnvart öðrum....“
Og Sigurbjörn missti fótfest-
una um leið og hann týndi sínu
leiðarljósi. Hann leitaði út í
hringiðu skemmtanalífs og svik-
ullar gleði einn og með öðrum.
Framhaldinu — og leit sinni,
lýsir hann á þennan hátt:
Kristur, ég lýt í lotning þér,
Ijós fyrir myrkur gafstu mér,
veröld án þín er vizkusnauð,
veitir mér steina fyrirbrauÖ.“
Hann fann sitt daglega leiðar-
Ijós að lokum aftur eftir hrakn-
inga og hugarkvöl. Þá liófst
í raun og veru hinn glæsilegi
menntaferill hans og frami með-
al þjóðarinnar. Að tæpum þrem-
ur áratugum liðnum var hann
kjörinn æðsti maður íslenzkrar
kirkju.
Og fleiri orð eru i raun og
veru óþörf.
„Ég hélt undan brekkunni,
hratt og langt. Þá var það
einu sinni nálægt sumarmál-
um 1931, að ég var nætur-
sakir í ónefndu liúsi við
SkóIavörSustíg. Tvívegis
höfðu ókunnir menn gripið
mig óvænt á úrslitastund,
sem líf og dauði valt á. Þessa
nótt var þrifið i mig þriðja
sinni, á annan veg en engu
tvíræðari og án þess ég ef-
aðist um, hver það var: „Hví
ofsækir þú mig? Erfitt verð-
ur þér aS spyrna móti brodd-
unum.“
Ég beygði mig ekki. Var
of uppgefinn til þess, og hug-
laus. f nokkra mánuði var
ég eins og á milli vita. Hin
innri stefna lífsins breyttist
ekki verulega, hin ytri dá-
lítið. Atvik og aðstoð góðra
manna, sem á vegi mínum
urðu, studdu enn frekar að
þeirri vitund, að ég ætti ekki
nema um eitt aS velja, ef ég
vildi vera einlægur og verða
heill. MeS undarlegum at-
vikum hafði ég komizt i
kynni við kristinn stúdent
(hann er nú prestur) og sið-
ar við góðan prest. Ég vissi
til fulls, að þeir höfðu á réttu
að standa, löngu áður en ég
viðurkenndi það fyrir þeim.
Ég var feiminn við félaga og
fortíð. Vildi ekki horfast í
augu við hana, viðurkenna
skilyrðislausan dóm yfir
henni, né gefa upp framtíð
mina i liendur þessa dæm-
andi máttar og játa, að ég
ætti enga framtíð framar, ef
hann græddi ekki fortíðina,
tæki á sig afleiðingar hennar
og léði mér sína stoð um alla
framtíð.
En þar kom, að ég hætti
að spyrna á móti. Einlivern-
tima síðla hausts 1931 tjáði ég
játningu mína með þessum
orðum. ÞaS var aldrei fyrir
þeim spáð að komast á prent,
en þetta er trúnaðarmál, þótt
það eigi að prentast, og þú,
sem hefur liaft þolinmæði við
mig hingað til, virðir, vona
ég, á betri veg, þótt ég láti
þetta hér að lokum:
HANN
GLEYMDI
EKKI
AÐ KAUPA
ORflCfl ttflííl
Braga kaffi
er ætíð hressand
ferskt og ilmandi gott
VIKAN 22. tbl. gj