Vikan - 15.07.1965, Blaðsíða 25

Fimm lönd, Suður-Afríka, Kanada,
Bandaríkin, Ástralía og Rússland
framleiða 90% af öllu gulli, sem
upp grefst í heiminum um þessar
mundir. 10% koma víða að úr gull-
snauðum löndum og sumsstaðar
eins og á íslandi, finnst ekkert
gull.
Efst: f Finnlandi eru skröp-
uð saman 650 kg. á ári. Að neðan:
í Brasilíu finnst að jafnaði sex
tonn á ári. Til hægri: I Frakklandi
finnst eitt tonn af gulli árlega.
Icitið ófriðlega og skotið örvum í átt til skipanna,
sem allar hafa lent í sjónum. Að lokum tekur
hann það ráð, að láta Aguilar túlk sinn fara í
land til að sem|a við Indíána um leyfi til að
taka vatn og tala við þá um nokkur veigamikil
atriði viðvík|andi Guði og Hans hátign Spánar-
konungi. — Því Cortez á í fórum sínum skjal rit-
að af hinum hálærða doktor Palacios Rubros,
sem lesast skyldi fyrir heiðingiana hvenær sem
þeir Cortez mættu þeim, og þótti ekki þurfa
meira við til að vinna fullan trúnað þessara villi-
manna, en skjalið hljóðaði svo: „Guð skapaði
í fyrstu tvo menn, Adam og Evu. Niðjar þeirra
eru dreifðar um alla jörðina og Guð setti Sankti
Pétur yfirboðara þeirra. Eftirmaður Péturs post-
ula í páfastóli hefur gefið Spánarkonungi land
yðar, og er hér kominn umboðmaður Spánarkon-
ungs, Hernan Cortez, til að taka við réttmætri
eign hans".
.
sem alsettir eru demöntum. Vér látum oss ekki
fyrir brjósti brenna oð fara alla leið austur til
Indlands til þess að kaupa þar háu verði hinn
dýrasta nautnavarning, og berast svo á sem
engu tali tekur, en gullið gengur oss þannig úr
greipum".
Nokkrum öldum síðar er Rómaborg orðin
svo snauð, að hún megnar ekki að gjalda leigu-
hersveitum sínum málann, og síðan færist yfir
hana sú nótt tortímingar sem raunar birti af
aftur.
Gullið hverfur úr umferð í skattlöndum heims-
veldisins, og einnig þar fer að rökkva, og hvert
af öðru hverfur í nótt. Því gull er eins og blóð
í æðum þjóðar. Skiptist það hægar milli handa,
en fyrr, þá dregur úr mætti hennar. Hætti það
að ganga hönd úr hendi þá stöðvast líf henn-
ar.
Á næstu öldum er svo lítið til af gulli í Evrópu,
að lærðir menn gera ekki annað en að reyna
að gera gull úr óæðri málmum, með þeim til-
færingum, sem til þess þóttu henta. Aldrei vildi
þetta takast, enda ekki von, en upp af þessu
kukli spratt merkileg vísindagrein, sem við njót-
um góðs af: efnafræðin.
Tímar líða fram. Hinir þungu vagnar Meró-
vinga renna borg úr borg og Roland deyr í
Ronceval. Fyrstu skothvellirnir kveða við hjá
Crecy og Svarti prinsinn, sem flutti með sér
Svarta dauða, fór herför um allt Frakkland. Einn
var þó sá staður, sem aldrei bar fölskva á um
aldir þessar: Byzans. Þangað rann gullstraum-
urinn, í þetta síðasta vígi hins forna heimsveld-
is: gull faraóanna, gull Krösusar,- Daríusar, Ner-
ós, gullið frá Afriku, frá ævintýralandinu Ófír,
sem Davíð konungur og skáld sagði svo um:
,,Eg á ógrynni auðs í silfri og gulli og 3000
talentur frá landinu Ófír". En Byzans, sem lagð-
ist í sællífi og svall, hné einnig. Síðasta Ijósið
slokknaði, og það voru Tyrkir, sem slökktu það.
508 manna herflokkur sigrar heimsveldi.
12. marz 1519 lágu 8 herskip við akkeri í
Tabascoflóa, 8 snekkjur hásigldar, varðar 508
manna liði vopnuðu, en auk þess fermdar þrjá-
tíu hestum, tíu fallbyssum úr eir og fjórum
minni.
I lyftingu stendur foringi fararinnar, Hernan
Cortez, hann virðir fyrir sér útsýnið, Tabosco-
flóann og fitlar annars hugar við mjóa gullfesti
sem hann ber alltaf á sér.
Hann er á bóðum áttum, því Indíánar hafa
Svo sökkti hann skipum sínum, svo ekkert gæti
freistað hans til að snúa viS.
En aldrei varð af því, að skjal þetta væri les-
ið og þýtt fyrir Indíánum. Þeir ráku Aguilar öfug-
an út á skip flotaforingjans. Þá þótti Cortez
sýnt, að ekki væri nema um tvennt að velja;
að reyna aftur, eða að brjótast á land án leyf-
is. Hann kaus hið síðara, og varð þegar fyrir
þeim ógrynni liðs af Indíánum, svo að einn Spán-
verji var móti 300 heimamönnum, einn hidalgo
máti 300 fjaðurskreyttum Indíánum, sem börðu
trumbur og blésu í herlúðra. Til allrar lukku
fyrir Spánverja tókst að koma hestunum, þess-
um „ferfættu mönnum", á land, og það réð úr-
slitum í hildarleiknum.
Svona hófst hin fífldjarfasta herferð allra
tíma.
Áður en Cortez snerist gegn Mexíkó, hinni
gagnauðugu borg, stofnaði hann Veracruz, skildi
þar eftir setulið, og lét sökkva öllum skipunum
nema einu, svo ekkert skyldi geta freistað sín
til að snúa við. Þetta eina skip var ætlað þeim
sem kynnu að guggna, og stóð það autt, því
enginn kom. „Til þess gerði ég þetta", sagði
hann er heim kom, við Karl fimmta, „að menn
Framhald á bls. 40.
VIKAN 28. tbl. 25