Vikan - 19.08.1965, Blaðsíða 37

an 100 km radíusar hvorki meira
né minna en 22 óperur.
í Duisburg, þar sem Rhur-
fljótið rennur saman við Rin,
kynntist ég einni skemmtileg-
ustu óperu, sem ég hef starfað
í. Vinnan var lifandi og frjósöm,
enda fjöldi ungs listafólks starf-
andi þar. Einn af beztu „instrukt-
örum“ Þýzkalands var leikhús-
stjórinn.
Þarna voru peningarnir, iðn-
Hinir svartsýnustu voru jafnvel
vissir um, að ef illa færi og stríð
skylli á, tæki það eflaust enda
fyrir jóL
Duisburg var rétt við hollensku
landamærin. I einfeldni minni
hélt ég mig hafa það i bakhönd-
inni að geta alltaf sloppið yfir
til Hollands, ef í hart færi. —
Þvi var ég vongóður eins og hin-
ir fram á siðustu stundu. Þessar
vonir áttu eftir að bregðast.
á enda, og þýzku hersveitirnar
fóru að flytjast vestur á bóginn,
að fólkið í vesturhluta landsins
var áþreifanlega vart við stríð-
ið. Starfsemi óperunnar var með
eðlilegum hætti, og hið sama
mátti yfirleitt segja um daglegt
líf íbúanna i Duisburg. Að vísu
voru nazistarnir ölvaðir af sig-
urvímu og áframhaldandi sigur-
vissu. Allir áttu að heilsast og
kveðjast með kveðjunni: „Heil
töluvert i hlé, til þess að freist-
ast ekki til að tala út um hlutina
við þá, sem ekki máttu heyra
skoðun mina á flokknum og
stríðinu.
Á árinu 1941 stóðu nazistar á
hátindinum. Frakkland sigrað,
sigrar i Rússlandi, sigur og aftur
sigur blasti alls staðar við. Þá
komu eitt sinn til min tveir
naglar frá stjórnarvöldunum.
Erindi þeirra var að bjóða mér
AEG
Eldavélar:
Fjölmargar gerSir.
HelluborS:
Tvær gerSir: Inngreypt
eða niðurfelld. Klukku-
rofi, borð úr Krómnikkel-
stóli, sjólfvirk hraðsuðu-
hella m. 12 hitastilling-
um.
Bakaraofn:
Klukkurofi, tvöföld hurð,
innri hurð með gleri, Ijós
í ofni, infra-grill með
mótordrifnum grillteini.
Lofthreinsari:
Afkastamikill blósari,
loftsía, lykteyðir.
SÖLUUMBOÐ UM ALLT LAND BRÆÐURNIR ORMSSON H.F.
VESTURGÖTU 3. - SÍMI 11467.
REYKJAVÍK: HOSPRÝÐI H.F.
Laugavegi 176. — Símar 20440 — 20441.
aður Rhur-héraðs sá fyrir því.
Á kreppuárunum ’29, þegar
hæstu laun við ríkisóperuna í
Berlín voru 24 þúsund mörk á
ári, voru árslaunin í Duisburg
34 þúsund mörk.
í Duisburg áttum við heima til
ársins 1942, þótt ég væri reyndar
líka farinn að syngja við Ham-
borgar-óperuna síðasta árið, og
í Duisburg fæddust dætur okkar
báðar.
Árlega fór ég með fjölskyld-
unauna í lieimsókn til tengda-
foreldranna i Dresden, og þar
voru telpurnar skírðar, sú eldri
Valgerður og Brynja sú yngri.
Þrátt fyrir vígbúnað Þjóð-
verja, gekk lífið vestur i Duis-
burg að mestu leyti sinn vana
gang. Fólkið gerði sér ekki grein
fyrir því til hve alvarlegra tið-
inda dró. Allt fram eftir sumri
1939 vonuðu menn hið bezta.
í september ’39 skrapp ég á
bíl mínum til Dresden. Þegar
þangað kom, gat engum lengur
dulizt hvert stefndi. Nú voru ó-
friðarblikur á lofti. Borgin var
undirlögð af vigbúnaði, og bryn-
varðir drekarnir streymdu það-
an í átt til pólsku landamæranna.
Ég varð að betla mér bensín
til að komast aftur hina 650 km
leið til Duisburg, þvi það var
hvergi hægt að fá keypt, og ók
síðan í skyndi heim.
Daginn eftir stigu Þjóðverjar
hið örlagaríka skref. Þýzki lier-
inn réðist inn í Pólland, og
þremur dögum siðar rann út
„ultimatum“ eða lokaskilyrði
Vesturveldanna, áskorunin til
Þjóðverja um að leggja niður
vopn. Heimsstyrjöldin siðari
var hafin.
Það var ekki fyrr en vorið eft-
ir, þegar pólska stríðið var löngu
Hitler“.
Kórformaðurinn í Duisburg
kom einu sinni að máli við mig
og spurði hverju það sætti, að
ég segði aldrei „Heil Hitler“,
en það var venjuleg kveðja í
óperunni eins og annars staðar.
Ég þóttist koma af fjöllum og
ekkert hafa tekið eftir þessu.
Áminnti hann mig um, að viss-
ara væri fyrir mig að muna
eftir þessu framvegis.
Ég lét áminninguna sem vind
um eyrun þjóta og skipti mér
hvorki þá né síðar af þessum
sið. Enn þann dag í dag skil ég
ekkert i þvi, hvernig ég komst
upp með það.
Ég vissi liverja mér var óhætt
að tala við og yrti ekki á hina
allt stríðið. Samt þurfti maður
stöðugt að vera á varðbergi til
að tala ekki af sér. Þess vegna
varð ég fljótlega að draga mig
að gerazt þýzkur rikisborgari.
Þeir bentu á, að ég væri í ríkis-
stöðu, liefði laun mín frá rikinu
og þvi væri timi til kominn að
ég gerðist Þjóðverji. Ég myndi
fljótlega komast að því, þegar
búið væri að vinna stríðið, að
það myndi verða mér til mikils
gagns og láns í lifinu.
Nú voru góð ráð dýr. Hvernig
átti ég að svara án þess að móðga
náungana og komast í ónáð,
þannig að óséð yrði um afleið-
ingarnar. Þá skaut allt i einu upp
í huga minn leiðara, sem ég
hafði þá nýlega lesið í þýzku
blaði. í leiðaranum var verið að
fjargviðrast yfir því, að þýzkir
innflytjendur í Ameríku væru
furðu fljótir að gleyma föður-
landi sínu og gerast erlendir
ríkisborgarar. Kvaðst ég ekki
ætla að feta í fótspor þessara
Þjóðverja.
VXKAN 33. tbl. QIJ