Vikan - 23.09.1965, Blaðsíða 22

ast um aS jörðin sé þarna ennþá,
og þeir ekki ennþá aS fullu sam-
einaðir guði í himnasal fyrir hlaupa-
gleði sína.
Litla fimm ára hnátan sem geng-
ur næst á eftir pólitíinu er reynd-
ar engill, en ekki af vængjaættinni
heldur hinni sem er miklu geðþekk-
ari. Hún sveiflar priki í hringi og
ber fæturna hátt eins og dáti f
kongens hær.
A eftir henni koma tvær raðir
af meyjum, á aldrinum fimmtán til
sextán ára. Þær bera há kasskeiti
spennt undir kverk, stuttpils og létt
stfgvél sem auglýsa form fótarins.
Það eru þær sem flagga með hvftt
híalín. Þær hafa sama guðlega inn-
blásturinn í kroppnum og hestarn-
ir, svo að æruverðugar frúr bæjar-
ins lenda í streði með menn sína
sem að sjálfsögðu eru algjörlega
afvopnaðir gagnvart slfkum nátt-
úrusjarma.
Síðan koma tvær stórar lúðra-
sveitir. í þeirri sem fyrr gengur,
eru börn undir tíu ára aldri, en f
þeirri síðari allt að sextán ára. í
miðri fylkingu gengur stjórinn, full-
orðinn maður með skrautlegt prik
í hendi og skartbúinn á átjándu
aldar hermannavísu. Undir húfu-
skyggninu brennur stolt sem eng-
um er léð utan þeim sem æskan
hrein hefur valið sinn foringja.
Flokkurinn sveigir af aðalgöt-
unni, niður á ráðhústorgið við sjó-
inn. Borgin dunar af hornagný og
fólkið sem er f þann veginn að
hætta vinnu sinni við reiknivélar,
skóflur eða hefilbekki, rennur óð-
ara á hljóðið eins og fé á smalans
hó.
Ráðhús Oslóborgar stendur við
sjávarsíðuna og horfir yfir höfnina,
á sjómennina koma að með afla
sinn og verzlunarflota landsins
leggja f ferðir um öll heimsins höf.
Húsið er stolt og stílhreint, — minn-
ir þó töluvert á tilsvör Hákonar
konungs í stríðinu og vitnar um
norska umbyggingu frá sterkri
fornmenningu til nútíma glans- og
glæsimenningar. Turnar þess rísa
til himins eins og draumar um
mikla framtíð, byggðir á magn-
þrunginni reynslu f fortíð.
Á tröppum þessa húss, milli
höggmynda Péturs, Páls, Straums
af jógínum verksins, völdu lúður-
þeytarar æskunnar sér stöðu. Þau
léku og sungu fyrir mig sína barns-
legu gleðisöngva. Þeir endurgullu
í fornum múrum Akerhus-virkisins
sem er frá fjórtándu öld, og breiddu
sig um borgina inn í hjörtu þús-
unda. Furuklædd fjöll sendu lengi
á millum sín óminn af viðlaginu:
„Det er solvejr og vár í mit sinn".
Þannig tók Osló á móti mér.
Það er ætíð með hálfum hug, ef
ég ónáða frá vinnu sinni þá menn
í þessum heimi sem dag og nótt
sitja yfir samsetningu dýrðarverka
fyrir börn eða fullorðna. Þvf er
það alltaf með dálitlu samvizku-
biti að ég hringi síma eða dyra-
bjöllu slíks manns. — Hver veit;
hefði ég látið hann f friði, þá hefði
hann ef tii vill fundið einmitt þann
sannleik sem veröldina þyrstir eft-
ir og fært á bók handa eilífðinni
að erfa. En ef þú hefur ekki að-
eins eigin erindi að reka heldur
vinar, þá má það teljast afsökun.
Vinir eru helgir. Fyrir málstað vin-
ar hefur þú ekki aðeins móralsk-
an rétt til þess að ónáða hvern
sem er heldur skyldu. (Annars get-
ur maður fengið sálarþrykk ef sá
skyldi nú skyndilega burtkveðjast
úr seilingarfæri þessa heims.)
Því taldi ég mig heppinn að hafa
meðferðis bréf frá vini mfnum og
þar með löglegt erindi til rithöf-
undarins Torbjörns Egners.
Ég leitaði í símaskránni og fann
að hann býr í landi því sem Ed-
vard Munck gaf ásamt villu sinni
sem byggingarlóðir fyrir listamenn.
Svo hringdi ég.
Á meðan ég beið, var ég að
hugsa um að hvað í ósköpunum
ég ætti nú að segja við manninn.
Ég mundi ekki eitt einasta orð í
norsku nema „billetterr". Ætti ég
ekki bara að segja: afsakið skakkt
númer? Bréfið sendi ég svo bara í
pósti.
En þá mundi ég ekki heldur
hvernig „skakkt númer" er á norsku
svo það var engin undankomuleið.
— Já, er þetta hjá — (O andskot-
inn) — er det hos herre Egner?
— Ja, det er meg.
— Oh, yes, — það vill segja, —
Om forlatelse. Fjandans klúður! —
stopp muna eftir Napóleon — til
síðasta manns — hægt — rögg á
heilasellurnar!) (Byrja á byrjuninni!)
— Jeg er en islensk student. —
Kommer fra Moskva . . . Har pakke,
det vil sige, brev . . . Hvor til jeg
skulle bringe det? (Bara stólpa-
ræða I)
— Er denne pakken til meg?
— Jovist. . I (Geníalt!) Og svo
skýrði ég stórslysalaust frá því hver
sendandinn var. Eftir það afrek var
ég svo ánægður með sjálfan mig, að
ég lét eftirfarandi flakka allt í einni
bunu:
— Jeg har ogsð önsket meg at
treffe Dem. De har en liten stund
for meg ... jeg mener hvis De har
ekki noe imot, sá kunne jeg komme
med den pakken.
— Har De tid nu i kveld? — Mál-
rómur hans var þýður og léttur:
— Ja, ja jeg har altid tid.
— Sá kommer jeg til hotellet og
henter Dem í bii om ti minutter.
— Jovisst... I Jeg mener; mange
tak.
Þótt í þetta hús komi margir gest-
ir, þá á húsmóðirin til bros handa
öllum, og börnin virðast ekki verða
leið á að koma niður af herbergj-
um sínum til þess að samneyta þér
við borð. Það er eins og hérna sé
fólk búið að hlakka lengi til komu
þinnar.
Margir menn, enda þótt þeir hafi
ekki afrekað helming af lífsstarfi
Egners, hvorki að magni né kval-
íteti, sjá eftir tíma sem fer í að tala
við ókunnuga forvitna lærlinga og
sýna þeim af yfirlögðu ráði sem
minnsta gestrisni nema þeir hafi
fyrir hann beint brúk. Enn fátíðara
er að oss sé veitt kaffi og koníak
með allri fjölskyldunni hjá tíma-
bundnum snillingum. En Torbjörn
Egner lét ekki þar við sitja. Hann
sýndi mér verk sín, bækur, teikn-
ingar, lög og óframkvæmdar hug-
myndir í heilt kvöld. Og hann spjall-
aði við mig um mikla höfunda,
leikhús, gamla norska sveitamenn
og um börn. Hann hefur safnað
sextán bindum af bókmenntasýnis-
hornum fyrir skólabörn, — alla
bekki. Slíkt verk er óunnið hjá
þeirri þjóð í norður-Atlantshafi sem
talin er af mörgum mesta bók-
menntaþjóð heims, að minnsta kosti
af sjálfri sér, — og heitir ennþá
íslendingar. (Icelanders).
Egner er lágvaxinn maður, hæg-
látur en sporléttur og greinilega
verkmaður iðinn. Hendur hans eru
afar aðgætnar, einkum þegar hann
fer þem um bækur. Augun eru
stór, gráblá, virðast róleg en vök-
ul. Ég hygg að ekki fari rhargl
merkilegt framhjá þeim. Þessi augu
lýsa af umhyggju. Það er ekki um-
hyggja af þeirri gerð sem allir
þekkja og nær ekki út fyrir stofu-
veggi, heldur einnig til ókunnugra
manna, dýra og blóma. Sennilega
er það þessvegna sem hann skrif-
ar bækur betri en almennt gerast.
Skrif eins manns verða aldrei stór
ef kærleikur hans er smár. Hann
vrðist mundu berskjaldaður fyrir
ertni eða illkvittni og þakklátur þér
ef þú læfur slíkt eiga sig.
Hann leysti mig út með bóka-
gjöfum og spurði hvort ég vildi
ekki vera svo vænn að taka við
peningum hjá sér að láni. Ég get
ekki sagt annað en að óðal meist-
arans Munck sé höfðinglega setið.
En það búa þar nú reyndar fleiri
en Egner.
Sólin var um það bil að búa
sér náttstað bakvð furutrén þegar
Egner ók mér heim til Studenterby-
en pá Sogn. Það var hinn eldlegi
litur Muncks á furutrjánum. Og
meistarinn greinilega sjálfur á ferð
um skóginn að endurlifa ævintýr
lífsins í kvöldeldsins faðmlögum
við ástkonur og menn, þegar borg-
in er gengn til náða og borgarinn
sefur við nælonmjúka frú án þess
að hafa grun um allar þær miklu
opinberanir sem yfir geta komið á
einu kvöldi.
Um eitthvað þessu Ifkt heyrði ég
á hjal kvöldgolunnar eftir að Egn-
ersfólkið var ekið burt í bíl sín-
um.
Einn dagur í Osló liðinn. Og nú
fyrst tók ég eftr því að ég var bú-
inn að tala við Norðmenn heilt
kvöld án tungumálaerfiðleika.
Kannski menn skilji ef þeir vilja?
Ásjónur veraldarinnar eru marg-
víslegar.
Og veröldin virðist geta sett upp
hvert það andlit sem henni sýnist
hvenær sem er. Einnig getur hún
æfinlega skipt um til þess að þókn-
ast skapi þínu. Einu sinni fóru tvær
kellingar saman á Hveravelli. Hjá
annarri var veðrið þar: — Þessi
djöfuls hryssingur eins og alltaf, —
en hjá hinni var — þetta líka sálar-
endurnærandi fjallakul. — Þó skildu
þær aldrei.
Sértu dapur, þá gránar heimur-
inn og það gerir undireins þoku.
Sé þér þungt um loft og finnist
þú þurfa að brjóta af þér viðjar,
þá tekur náttúran einnig til við
að brjóta af sér klaka. Það köllum
við vor.
En ef þú tortryggir heiminn, þá
er hann vís til þess að umturnast
í eintóma glæpamenn. Takir þú aft-
ur á móti fólki með opnu hjarta
eins og fjölskyldan Egner þá getur
öll veröldin átt til að opna þér sína
milljón arma.
Auðvitað má svo ekki gleyma þvl
að þótt þetta sé svona, þá er það
einnig alveg öfugt: Ef veröldin snýr
lengi í þig súru andliti, þá er hætt
við að af þér fari flírubrosið, eins
og kerlingin sagði.
Hlutir og fyrirbæri hafa sem sagt
ekki fastákveðna ásjónu heldur
breyta þeir gjarna um eftir duttlung-
um og afstöðu manna til þeirra.
Er til dæmis sama í hvaða landi
maður rekst á hermann eða skilti
með áletruninni „hernaðarsvæði",
enda þótt þú þykist vera hreint og
beint á móti hermennsku.
Ég hef séð þessi skilti hjá Amerí-
könum í Keflavik og hjá Rússum I
ýmsum borgum ásamt tilheyrandi
skriðdrekum, múrum og gaddavír
og ævinlega fundizt við sllka sýn
að allt mitt strit eftir viti og leit
að Iffsfegurð, væri gert að engu I
einum svip og ekkert eftir nema
auðvirðileg klessa eins og af eggi
sem hefur tekizt á óeftirgefanlegan
Framhald á bls. 29.
22 VIKAN 38. tw.