Vikan - 23.09.1965, Síða 29

Torbjörn Egner
Framhald af bls. 22.
þinghúsvegg, og má sín einskis þótt
allir viti að eggið ber frjómagn lífs-
ins en veggurinn ekki.
Einu sinni sá ég danskan soldáts-
strák spranga sig eftir færeyskri
bryggju með húfuna ofan í aug-
um, hnakkann aftur á hrygg, yfir-
gengilega langa ammeríska síkrettu
í kjaftvikinu og kallmannlega klossa
á löppunum.
Hann kunni þá list umfram inn-
fædda að spýta í austur og vestur
án þess að taka síkrettuna út úr
sér og lét vaða til hægri og vinstri
um fjalirnar sem gamall karl var
rétt að snurfusa. Þetta gerði hann
af einskæru sakleysi og ánægju yf-
ir því að vera mesti maðurinn i
plássinu og hafa umfram náung-
ann tileinkað sér fagrar listir, með-
al stórþjóða.
Þetta minnti mig á öll þau um-
hyggjuverk góðra gamalla handa
sem spýtt hefur verið á og allt það
hið smáa og stóra sem stórir gór-
illuklossar hafa troðið í skít af þvi
að þeir voru of uppteknir af sjálf-
um sér til að skilja verð þess, eða
eru metnir eftir annarlegum mæli-
kvarða. Eg minntist samlanda þessa
unga Dana, Kaj Munks, sem erfið-
aði við sköpun mikilla hugsana,
en var einn góðan veðurdag rif-
inn upp frá verki sínu og skotinn
eins og hundur af mönnum sem
brutu álíka heilann um rétt og rangt
eins og þessi ungi maður. Það var
allt og sumt.
Það er svo erfitt að skrifa bækur
en svo yfirtak vandalaust að hleypa
af riffli, að mér fannst ég vera
hjálparvana, fékk andþrengsli og
tár í augu. Eg gekk á afvikin stað og
þerraði augun. Og veröldin var grá
þennan dag.
En hjá dananum unga var ver-
öldin glæsibjört. Hann spígsporaði
á bryggjunni og fannst mikið til um
eigin tilveru í svona reffilegu gull-
hnepptu júníformi, við hliðina á
tuskuðum færeyskum erfiðismönn-
um og íslenzku idjóti í gömlum
frakka með málningarblettum á
erminni. Hefði ég sagt honum sem
mér fannst, að hann væri að trampa
á heiðri danskra vitmanna og spýta
í andlit Kaj Munks þá hefði hann
eflaust dregið þá ályktun að guð-
inn myndi ekki hafa sæmt mig heila
til þess að hugsa með eins og sjálf-
an hann. Og hefði hann séð mig
klökkna, þá hefi hann ályktað að
ég væri ekki karlmaður. Það eru
ekki karlmenn sem gráta. Það eru
karlmenn sem fíra (freta), og spýta
og trampa með stórum skóm.
Allsstaðar þar sem ég hef rekizt
á soldát, hefur sú hugsun yfirþyrmt
mig hvernig einfeldni þessara stóru
barna, veikleiki þeirra fyrir karl-
mennsku og garpskap, er og hefur
verið virkjuð af skuggamönnum
með önnur áhugamál en uppbygg-
ingu velferðar og skapandi anda-
giftar ( heimi órum. Mér er ekki
illa við heimskt fólk fyrir annað
Rowent'db
SJÁLFVIRK BRAUÐRIST

vaCur (páCrrv-n & Co. Snorrabraut 44 - Sfmi 16242
en það hversu auðveldlega það
gengur á mála hjá eigingjörnu og
miskunnarlausu fólki. Því fæ ég
hjartslátt og klígju í hvert sinn sem
ég mæti þessum sjálfumglöðu sak-
lausu dátastrákum, sem jafnvel
telja sér heiður að því að vera att
til morðverka við ormaveika bænd-
ur suður í fjarlægu Viet-Nam.
Þú labbar sem leið liggur frá
Eystri-brautarstöðinni eftir Strand-
götu einn sólskinsdag, þegar þú át1
frí en höfnin kraumar af vinnu.
Halikranar mala og aka sér fram
og til baka með langsigldar vörur
í klónum. Þeir bera upp úr skipun-
um og fylla á vagna sem síðan
fara í tignarlegum lestum vítt um
land. Menn hrópa. Skip sigla. Máv-
ar líta eftir að ekkert fari til spillis.
Þú beygir til hægri fyrir nesið, út
á hinn bakkann sem öll borgin sézt
frá og himinninn og hafið og skóg-
urinn. Blár heiður norrænn himinn.
Himinn norðurljósa bjartra nátta,
himinn arnar og fálka. Þinn him-
inn. Þá er það einnig þitt haf sem
þú sérð, þín fjöll, þín borg, þín
skip og þínir verkamenn sem þú
sérð.
Allt í einu stendur þú andspænis
múrvegg. Þetta er gamall múr.
Hann er byggður úr ótilhöggnu
grjóti og vex gras milli steina þann-
ig að hann sýnist vaxinn uppúr
landinu sem þú hefur orðið ást-
fanginn af.
Þinn múr.
Hann er um tíu metra hár og
ramefldur, byggður af þeirri ást á
handverkinu sem einkennir meistar-
ann.
Það er fallegur múr þinn múr
Og ef sagan sem hefur gerzt inn-
an þessara virkisveggja er þér að
nokkru kunn, ef gamall myndskurð-
ur á veggjum, vopn og klæði minna
þig á garpa og skáld sem þú hef-
ur numið um á móðurknjám einu
sinni, þá finnur þú einnig til tengsla
við fallstykkin á virkisveggnum og
verður hlýtt til soldátastrákanna
sem standa vörð um virki þinna
verðmæta. Hangi þar einhversstað-
ar skilti bak við gaddavír, með
áletruninni ,,Heryfirráðasvæði", þá
vekur það stolt en ekki klígju.
Það var afmælisdagur kóngsins
þegar ég gekk upp á Akerhus
fæstning. Dátarnir voru að skjóta
kónginum til heiðurs. Þeir voru
stoltir vasklegir og upplitsdjarfir
enda höfðu fallbyssurnar hátt hjá
þeim. Bergið undir hinni fornu kon-
ungshöll gnötraði, eldar blossuðu og
púðurreykurinn steig til himins. Nú
vantaði okkur bara óvin á fjörð-
inn. Sá skyldi nú fá fyrir ferðina.
Soldátastrákar! Þið eruð mikið bra!
Lifi kóngurinn okkar! Bomm!
Mér fannst ekki lengur að sol-
dátar væru heimskir. Kannski norsk-
ir hermenn séu það ekki í raun og
veru? Það ætti þó að vera svipað
og í öðrum löndum, er það ekki?
En þeir eru reglulega geðþekkir !
sakleysi sínu og barnslegri sjálfs-
ánægju. Offísérarnir sýnast bara
kurteisir og intelígent. Eru þeir það
í rauninni eða sýnist mér það bara
af því að þeir eru norskir en ekki
ameríkanskir? Kannski.
Veröldin hefur mörg andlit og
sýnir aðeins það sem maður er í
skapi til þess að sjá, af því að augu
okkar duga ekki til þess að sjá
nema eitt af andlitum hennar í
einu.
Þjóðverjarnir sáu ekki annað við
Kaj Munk, en það að hann væri á
móti sjórn þeirra í Danmörku. Þeir
spurðu ekki hversvegna en svör-
uðu á þann hátt sem einfaldastur
var, einnig vasklegastur: Lifi for-
inginn! BOMM!
Eftir að hafa verið allan dag-
inn á Byggðey, og séð víkingaskip-
in sem aftan úr grárri fornöld lyfta
gapandi trjónum til hæða og all-
ar gömlu stofurnar, sýnishorn af
lífi þjóðar í þúsund ár, þá hlýtur
maður að finna til straumþungans
í mannlífsins framrás og þess,
hversu hrikalegt það er á vöxt t
heild sinni gegnum aldir. Þá blikna
mjög og rýrna við slíkan saman-
burð þessi venjulegu dæguráhuga-
mál fólks um lakkaða bíla, prívat
eignir, slips og popp. Þá er gott að
vera frjáls til að ganga um litlar
götur meðal vafningsviðargróinna
einbýlishúsa, hlusta á vindinn og
hundgá í fjarska. Eða þá rifja upp
þau gleðiefni sem menn hafa
mannazt til þess að búa sjálfum sér
í heilbrigðu samfélagi, raðhús lista-
verkum prýtt, safn Muncks fri ad-
gang) unglingahljómsveit borgar-
innar . . .
Eg eigraði eftir litlum stíg sem
lá upp á viði vaxna hæð og lét
hugann spásséra um allífið. Hann
nam staðar við stríðið. ER mögu-
legt að allur sá gróði og glans sem
hérna hefur verið safnað saman
ásamt víkingaskipum og byggða-
safni sem geyma sögu Noregs verði
þurrkað út í einni sviftingu af yfir-
borði jarðar? Nei, auðvitað er eng-
in ástæða til þess að hugsa þann-
LATUH OKKUR SJA - JA - HIKN
HELMINGURINN G2FI SIG FRAM
VIÐ JOHNS MAJOR I SKALA 19
VIKAN 38. tbl. 29