Vikan - 23.03.1972, Side 44

kraftaverk.
— En það hefur gengið.
— Já, en að vísu með því að
halda öllum kostnaði sem mest
niðri. Maður hefur verið neydd-
ur til þess, annars væri allt
löngu strand.
— Hefur það ekki verið mjög
erfið aðstaða að vera bæði leik-
hússtjóri og jafnframt efna-
liagslegur framkvæmdastjóri
hússins?
— Vitaskuld fylgir því mikið
erfiði að hafa þetta hvort-
tveggja, en með því móti hefur
maður alltaf hliðsjón af hvoru-
tveggja, því fjárhagslega og því
listræna. Þetta tvennt verður
að samræma eins og mögulegt
er, sigla milli skers og báru. En
taki maður aðeins mið af öðru,
hlýtur hitt að gjalda þess. Þar
sem eru tveir framkvæmda-
stjórar. annar fjármálalegur og
hinn í forsvari fyrir listinni, þá
er reynslan ákaflega víða sú, að
annar reynist sterkari og sú
hliðin, sem hinn stendur fyrir,
verður útundan.
— Þú minntist áðan á leikara
Þjóðleikhússins. Telurðu ís-
lenska leikara yfirleitt fyllilega
sambærilega við starfsbræður
sína erlendis, hvað hæfni snert-
ir?
— Það eru þeir alveg áreið-
anlega. Ég hef séð mikið af
Jeiksýningum erlendis; fer allt-
af eitthvað út árlega og þá helst
tiJ Lundúna og Stokkhólms.
Mér finnst ég hafa mest gagn
c-f því. sem ég sé í þessum
tveimur borgum; það er sum-
Dart kannski vegna tungumál-
anna, en líka hins að ég tel
að þessi tvö lönd hafi best leik-
hús. Á leikhúsmenningu Eng-
lendinga þarf varla að minna,
og Svíarnir eru framúrskarandi
á því sviði líka. Ekkert annað
lítið land á líklega jafnmarga
leikara á alþjóðavettvangi. Þeir
cru allsstaðar í erlendum kvik-
myndum, í óperum og svo fram-
vegis, og allsstaðar á toppnum.
Þetta sýnir að Svíar kunna að
ala upp leikara; það er líka svo
mikil harka og strangleiki í
þessu hjá þeim. Því fremur er
það mikil ánægja að sannreyna
að okkar bestu leiksýningar hér
eru fyllilega sambærilegar við
sýningarnar í Dramaten í
Slokkhólmi og leikhúsunum í
Lundúnum. Ég get ekki annað
séð. Til dæmis getum við nefnt
þann leikara okkar, sem líklega
er bestur nú, Róbert Arnfinns-
son. Þegar hann fer út til
Þýskalands, þá verður hann um
leið stjarna þar. Þar er hann
svo hátt metinn, að um hann er
skrifað í leikdóm, að enginn
Jeikari í Þýskalandi hafi vakið
jafnmikla athygli, verið eins
mikið skrifað um og jafn vel í
síðastliðin fimm eða sex ár. Og
þó verður hann þarna að leika
á máli. sem honum er ekki tamt
að túlka á. Og við eigum fleiri
leikara, sem áreiðanlega eru á
við þá bestu í hvaða landi sem
er.
— Svo hefur þú haft á hendi
stjórn Edda-film. Það fyrirtæki
var, ef ég man rétt, í lægð um
þær mundir sem þú tókst við
því.
— Já, það mátti raunar heita
að það væri dautt. Það hafði
staðið til að filma Sölku Völku
i félagi við franska aðila, og
átti að taka myndina hér. Þrír
franskir kvikmyndamenn, höf-
undur handritsins, væntanlegur
leikstjóri og tæknimaður, komu
til landsins og ferðuðust mikið
um. Handritið var tilbúið, og
svo sendu Frakkarnir upp hing-
að eitthvað af tækjum og
nokkrar rauðvínstunnur. Edda-
film þurfti að borga fyrir þá
allan kostnað hérna, og svo
gerðist ekkert meir. Sá sem
rtóð fyrir þessu af hálfu Frakk-
anna hafði þá lent í einhverju
klandri; var sonur bankastjóra
( París og þlayboy. Edda-film
tapaði þarna öllu því hlutafé,
sem búið var að safna saman.
Svo að það var nú ekkert álit-
legt að koma inn í þetta, en ég
gerði þetta helst fyrir tilmæli
minna góðu vina, sem-voru við-
riðnjr þetta, eins og Bjarna í
Galtafelli og Harðar Bjarna-
f-onar. Og þá datt mér í hug að
leita til minna góðu vina Svía,
sem oft hafa reynst mér vel, og
fór til Stokkhólms. Þar samdi
ég við Nordisk Tonefilm að
gera kvikmyndina eftir nýju
handriti, sem Rune Lindström
gerði. Hann var helsti hand-
ritahöfundur Nordisk Tonefilm
og gerði meðal annars „Himla-
spelet“. Eftirleikinn þekkja all-
ir; myndin var gerð. Ég álit að
þetta hafi verið heldur góð
filma, þótt hún væri kannski
fullþung, gekk ekki vel erlend-
is, þótt aðsóknin væri svo góð
hér, að við fengum aftur inn
allt það, sem við höfðum lagt í
kostnað.
— Svo var það Sjötíu.og níu
af stöðinni.
— Já. Ég skrifaði sjálfur að
benni kvikmyndahandritið. Að
því sinni samdi ég ekki við
Nordisk Tonefilm, því að þeir
voru hvekktir á tapinu á Sölku
Völku. En þá fengum við Nord-
isk Film í Kaupmannahöfn og
Erik Balling til samstarfs, sem
bar prýðilegan árangur, eins og
menn vita. Á þeirri mynd tap-
aði enginn, hvorki við eða þeir.
Þetta er líklega sú kvikmynd,
sem flestir íslendingar hafa séð,
eða um sjötíu þúsund alls. Svo
áttum við hlut að „Rauðu
rkikkjunni“, en þar höfðu aðr-
ir frumkvæðið.
— Eru nýjar myndir í undir-
búningi?
-— Ég hef skrifað tvö kvik-
myndahandrit til viðbótar, upp
úr Útnesjamönnum eftir séra
Jón Thorarensen og Njáls sögu.
Það er alltsaman í gthugun og
ég er ekki alveg vorilaus um að
ekkur takist um síðir að koma
kvikmyndun Njálu í fram-
kvæmd. Það yrði auðvitað
geysimikið og dýrt verk. Hug-
myndin er að sú mynd yrði í
lit og á breiðfilmu.
— Er eitthvað öðru fremur,
sem þér finnst vanta í leikhús-
menningu íslendinga, svo vel
sé?
— Það er fyrst og fremst ný
Jeikrit. Frambærileg og leikhæf
íslensk leikrit. Það er það sem
rkortir.
— Er það nú ekki heldur
farið að glæðast?
— Að vísu eitthvað, en það
vantar yfirleitt herslumuninn á
að þau séu nógu góð. Það eru
allmargir sem skrifa leikrit og
við höfum fengið talsvert af
handritum, en það vantar yfir-
leitt eitthvað á að þau séu
nægilega leikhæf, að þau lifi á
sviðinu. Þannig er það. Þetta er
oft meira í þá átt að vera frá-
sögn, saga, sem ágætt er að
lesa, en hefur ekki það sem þarf
til að lifa sjálfstæðu Hfi á svið-
inu. Og auðvitað er það aðal-
atriðið með leikrit, að þau séu
þannig byggð. Leikrit geta verið
ágætur litteratúr þótt þau séu
ekki hæf fyrir svið.
Raunar eru það fleiri en við
á íslandi, sem búum við þessi
vandræði. Viða úti í heimi er
svipaða sögu að segja. Á Norð-
urlöndum er til dæmis mikið
vfir því kvartað hve lítið komi
fram af nýjum og góðum inn-
lendum leikritum. Það er eitt-
hvað annað en var á gullöld
þeirra Strindbergs og Ibsens.
— Ertu ánægður með núver-
andi form á stjórn Þjóðleik-
bússins?
— Það er nú kannski erfitt
fvrir mig að svara þvi. Ég tel
núverandi form að mörgu leyti
gott. En auðvitað fylgir þvi
mikil streita að sjá bæði um
daglegan rekstur, fjármálin, og
eins að velja leikritin. Maður
finnur að maður hefur of lítinn
tima til hvers og eins. Það sem
ég tel brýnast að gert yrði til
úrbóta er að til hússins yrði
ráðinn dramatúrg. roaður sem
hefði góða þekkingu á leikrits-
formi og gæti verið til aðstoðar
við að vinna verk. sem berast
'>o hann sæi að væri bógur í.
Þesskonar leikhússkraddarar
gegna víða erlendis mikilvægu
hlutverki við að veita leikrita-
höfundum, sem ekki þekkja
nægilega til sviðsins og þess
sem það krefst, aðstoð til að
gera verk sín sviðshæf.
Þá hefur verið á. það minnst
að hafa stjórn Þjóðleikhússins á
breiðari grundvelli, dreifa völd-
um og ábyrgð á fleiri herðar.
Ég hef ekki trú á að það bless-
ist. Það er nokkuð svioað að
stiórna leikhúsi og skini, skip-
stiórinn þarf að hafa öll ráð í
f'num höndum til að geta verið
fijótur að taka þær ákvarðanir,
‘em taka þarf. Auðvitað má
'áta leikhússtjórann hæfta, ef
menn verða óánægðir með hann,
nn meðan hann er leikhússtjóri
á hann að ráða.
— Og að síðustu, Guðlaugur?
— Ekkert nema það, að ég
vildi láta þess getið að ég er
ákaflega þakklátur því fólki,
sem ég hef unnið með. Ég hef
verið ákaflega heppinn með
starfsfólk. Hér er öllu skipt
niður í deildir, og maður á
mikið undir því að forsvarsmenn
hverrar deildar standi sig vel.
Og ég verð að segja að það er
alveg sérstakt, hvað ég hef ver-
■ ið heppinn með þetta fólk. Það
hefur unnið af mikilli kunnáttu
og samviskusemi, og samstarfið
hefur verið einstaklega gott og
þægilegt. dþ.
44 VIKAN 12. TBL.