Vikan - 08.06.1972, Blaðsíða 16

DAGURI
LÍFIESKIMÓA
I
EFTIR JÖNAS GUÐMUNDSSON, STÝRIMANN TEIKNING: SIGURÞÓR JAKOBSSON
Áður en bjart var orðið lögðu
þeir ai stað á fallegu, svörtu
skinnbátunum, sem minntu á
ránfiska. Rennilega ránfiska og
þegar þá bar við hvitan ísinn
sást að þetta voru herskip. Ár-
ásaskip og ræðararnir réru
rösklega.
Þeir héldu út í stórísinn og
létu jakana skýla sér. Þegar
þeir fóru fyrir Kamikkunesið
var svolítill strengur og stefnin
stungust í báruna, en það gerði
ekkert til. Kajakinn var betur
varinn en svo. í raun og veru
mátti honum hvolfa og hann
gat farið heila veltu í hring oní
sjóinn og það komst ekki deig-
ur dropi niðrí skipið. Þar Við
nesið dreifðu þeir sér.
Þeir héldu suðurmeð og nú
var orðið bjart. Fjörðurinn var
íullur af isjökum og þykkur
snjórinn á landinu náði niður í
sjó og víða höfðu snjóhengjur
fallið í hafið. Þeir voru á eftir
sel og rostúngi og smáhvelum.
Dagurinn myndi verða langur
og erfiður, eins og veturinn.
Þetta var langur vetur og þeir
voru orðnir margir, eins og
hundarnir sem hlupu ýlfrandi
og friðlausir af hungri um allt
nesið. En nú myndi þetta jafna
sig aftur og þeir yrðu aftur
feitir og myndu fá tvo þykka
spikfiska sitt hvoru megin á
bakið við hryggsúluna, sem nú
sást þrýsta sér út í þykka,
strengda húðina.
Þeir héldu áfram að róa kná-
lega og þeir skimuðu með fránu
augunum. Guð hafði gefið þeim
góða sjón, svo þeir gátu séð
bráð sína mílur til hafs. Þeir
reyndu að hafa skjól af land-
inu, af skuggum fjailanna og
háu bökkunum og þeir sóttu að
fengsælum veiðistöðum undan
sól. Þótt róðrarlag þeirra virtist
tilviljunarkennt, þá var samt
ailt hnitmiðað og undirbúið. Ef
þeir sáu sei, varð að nálgast
hann undan sól og vindi og þeir
réru i langan boga til að nálg-
ast úr réttri stefnu. Þeim hafði
gengið vel að undaníörnu og i
dag voru þeir saddir af soðnu
selskjöti sem er gott fyrir ræð-
ara, sem þurfa að vera saddir
lengi. Þetta var langur og erf-
iður dagur og þeir myndu róa
endalaust.
Það var komið kvöld og það
var tekið að rökkva. Konurnar
slóðu í hnapp við bústaðinn á
hjallanum og þær gengu um í
Jónas (ínðmundsson, stýrimaS-
ur, hefur undanfarin tvö ár
unnið að bók um Grænland ok
bá sérstaklega um þjóðlíf Eski-
móa, bæði fyrr og nú. Hann
kom fyrst til Grænlands árið
1952 og fékk strax mikinn
áhuga á landinu. Síðan hefur
hann farið þangað tólf sinnum;
nú síðast var hann stýrimaður
á Grænlandsfarinu Lotte Niel-
sen og fór þá sjö leiðangra til
Grænlands. — Hin nýja bók
Jónasar kemur út í haust og
mun vera all nýstárleg, bæði að
efni og framsetningu, og gjör-
ólík öðrum bókum, sem skrif-
aðar hafa verið um Græniand.
VIKAN hefur fengið leyfi til
að birta einn kafla úr bókinni.
og er þar lýst vel og nákvæm-
lega einum degi í lífi Eskimóa.
kvöldskininu. Börnin höfðu lát-
íð af ærslum sínum og voru
hætt að fljúgast á í snjónum.
Það var aftur komið logn, eftir
ísmásan frá fjöllunum, sem
vældi allan liðlangan daginn
og þyrlaði upp lausasnjónum.
Þær voru hljóðlátar í kvöld, því
þær vildu ekki styggja anda
kvöldsins með skvaldri. Þeir
íæru nú senn að koma að landi
og þær beindu sjónum sínum að
Kamikkunesi og stórísnum. Það
sló bjarma á fjöllin og landið
frá sólinni og jöklinum rnikla,
sem teygði sig til himins og
kvöldfriðurinn bjó um sig í sál
þeirra og hjarla.
Inni í vetrarhúsinu loguðu
spiklamparnir glatt og stein-
pottarnir voru fullir af sels-
kjöti, sem skorið hafði verið í
stóra safamikla bita. Það var
orðið iangt síðan þær höfðu
eldað svo ríkulega máltíð hérna
úti á klöppunum og kvöldið
leið fuilt af eftirvæntingu.
Kannski yrði trumbudans,
hugsuðu þær með sér og húsið
myndi fyllast af ást og gleði?
Þetta hafði verið langur vet-
ur með marhnútasúpu og þangi
hvern dag vikum saman og
þegar stormarnir geysuðu sváfu
þau eins lengi og þau urðu að
svelta. Stundum dög^fn saman
og þau bærðu ekki á sér. Samt
hafði þetta ekki verið svo
siæmt. Spiklamoinn hafði log-
að glatt allan tímann og fyrir
það máttu þau þakka sínum
sæla, því þegar spikið þraut,
bættist kuldinn, sem nísti gegn-
um merg og bein, við þjáningu
þeirra. Stundum voru kjörin
ekki eins blíð og þá urðu þau
að éta allt, sem ætt var, hund-
ana, skinnin, horaða hrafna og
hreindýrasaur og guð veit hvað
og kviðurinn bólgnaði og bein-
in í hryggnum gengu út í föla
húðina og augun urðu svo
dimm og harmþrungin.
Þegar kajakarnir komu fyrir
nesið, sáu þær hvort eitthvað
hafði veiðzt. Ekki svo að skilja,
að þær gætu greint aflann langt
út í fjörð, heldur sáu þær það á
áralaginu. Ef áralagið var
þungt og markvisst höfðu þeir
ekki fengið neitt, en þegar þeir
iéru knálega, næstum af gáska,
þá komu þeir með sel, og fall-
egu skinnbátarnir minntu á
glaða fiska, sem gengu í árnar
á vorin. Samt var enginn hægð-
arleikur að flytja heim góða
veiði. Eí selurinn var smár, batt
ræðarinn hann fyrir aftan sig á
kajakinn, eins og hnakktösku,
en ef þetta var gamall útselur,
eða rostungur, þá drógu þeir
dýrið að kajaknum og lögðu
varir sínar að endaþarmi dýrs-
ins og blésu það upp, svo það
flaut. Þetta gat verið mjög
hættulegt, því gamlir selir áttu
það til að vera bara i yfirliði af
rársauka með skutulinn djúpt
í holdi sínu og innyflum, og
þeir gátu rankað við sér, þegar
minnst varði. En ef allt fór vel,
var dýrið tekið í eftirdrag og
því slefað heim. Stærri dýr
voru þung í taumi, en ræðaran-
um óx þrek, þegar hann sá fyr-
ir sér fólkið á kambinum og sá
ánægjuna og hreyknina í aug-
um þess, og hann myndi láta
eins og ekkert væri þegar þeir
báru á hann lof.
Kajckum var stungið í trön-
ur til þerris og fólkið dáðist að
veiðinni af stakri háttvísi og
það útmálaði dugnað veiði-
mannanna í löngu máli. Ekki
svo að skilja að menn hældust
um af veiði sinni, eða maka
síns. Kona hins mikla fangara,
sem var svo fengsæll, barmaði
sér hástöfum, því í þessum leik
voru öfug formerki. í fjörunni
var selurinn fláður og hlutaður
og þegar búið var að skafa
spikið úr skinninu, var því lagt
i keitukaggann, sem stóð
fremst undir rúminu, eða
báiknum. Allir kepptust um að
16 VIKAN 23. TBL.