Vikan - 30.05.1974, Blaðsíða 44

prófessors I hendur. Er hanh
haföilesiö hana, eygði hann lausn
gátunnar. Þetta var leiðin! Þvert
yfir Noröur-lshafið... láta sig
reka með straumnum eins og
oliubuxurnar!
Þjálfun
Nansen flanaði ekki að neinu.
Honum duldist ekki, að hugmynd-
in var djörf og framkvæmd henn-
ar kraföist langrar, markvissrar
þjálfunar, þekkingar og reynslu.
Um’niu ára skeið aflaði hann sér
allrar fræðslu, er fáanleg var á
þessu sviði, þjálfaði likama sinn,
skap sitt og vilja við erfiðustu
þrekraunir, en þó einkum þær,
sem mest reyndu á þol og þraut-
seigju. Skiðagönguleiðangurinn
yfir Grænlandsjökul þveran var
einn þátturinn i þeirri þjálfun og
sá þýðingarmesti. Undirbúningur
hans varð Nansen mikilsverð æf-
ing, og segja má, að hann hafi um
leið markaö timamót i undirbún-
ingi könnunarleiðangra um Norð-
urhjara. Þeir félagar, Nansen og
Dietrichsen, þaulreyndu hvern
hlut og hvert plagg, sem þeir ætl-
uðu að hafa með sér i förina, en
val þeirra og gerð byggðu þeir
bæði á reynslu annarra norður-
fara og þeirri, er þeir sjálfir höfðu
aflaö sér i vetrarferðum um há-
lendi Noregs. Sjálfur smiðaði
Nansen mörg þau ferðaamboð,
sem mikilsverðust voru, og hag-
aði gerö þeirra þannig að þau
yrðu i senn létt, sterk og hentug.
Vali, tilreiðslu og umbúnaði
vistaforöans var hagaö sam-
kvæmtþvi, er ménn þá vissu bezt,
en^kemmra var þá á veg komið
næringarfræöi og fjörefnavisind-
um en nú er, enda fór svo, aö leið-
angursmenn þjáðustmjög af fitu-
skorti i feröinni. Ýmsu var spáð
um för þessa bæöi heima i Noregi
og erlendis, og ekki var laust við,
að sum blöðin hefðu hana I flimt-
ingum, og ekki þorðu landar Nan-
sens að leggja honum fimm
þúsund krónur til farareyris. En
förin tókst giftusamlega. Nansen
varð heimsfrægur fyrir, og þegar
hann kom heim, var honum og fé-
lögum hans tekið á þann veg, sem
konungbornu fólki var bezt fagn-
að i þann tið.
Frægö er landkönnuðum góð,
þvihún opnar þeim sjóði rikja, fé-
lagsstofnana, fyrirtækja og ein-
staklinga. Og þess eru þeir þurf-
andi, þvi könnunarleiðangrar eru
fjárfrekar framkvæmdir. Annað
var þó dýrmætara frægðinni, sem
afrek þetta færði Nansen: —
reynsla og þekking á ferðalögum
um heimsskautasvæði og sönnún
þess, að slikum feröalögum lýkur
oftast á þann veg, sem forráða-
menn þeirra ákveöa áöur en lagt
er af stað að heiman. Að það er
forsjálni þeirra eða óforsjálni við
undirbúninginn, sem mestu veld-
ur um afdrifin, en aðeins reynsla
og þekking geta skapað monnum
forsjálni.
Þetta hafði Nordenskjold, hin-
um fræga heimsskautsfara og
verið ljóst, er bann undirbjó
Vegaförina, enda var það einn
leiðangur af fáum, sem átti farar-
láni að fagna um Norðurhjarann,
þótt margir hefðu verið farnir.
Ferðaáætlun
og undirbúningur
Árið 1890 lagði Nansen áætlun
sina um heimskautsför fyrir
Norska landfræðifélagið. Þá hafði
hann rannsakað allar likur, er
lágu til þess, að slfk för mætti tak-
ast, og 'þá einnig það, er á móti
mælti. Taldi hann engum vafa
undirorpið, að hafstraumar
beindu Isreki yfir Norðurishaf
þvert fyrir norðan Svalbarða.
Hann benti á ýmsar staðreyndir,
er sönnuðu þetta. Bogi, sömu
gerðar og Alaska-Eskimóar við
Beringssund nota, hafði fundizt i
fórum grænlenzkra Eskimóa.
Rekaviöurinn, sem barst að
ströndum Grænlands, var úr
skógum Siberiu, og á rekisnum
austan Grænlands hafði Nansen
fundið forarleðju, er rannsóknir
leiddu I ljós, að átti rót sina að
rekja til ánna I Siberiu. Af þess-
um staðreyndum og öðrum svip-
uðum, dró Nansen þá ályktun, að
hægt mundi vera að láta skip reka
fyrir straumum sömu leið. Skip
það varð að vera svo sterkbyggt,
að það stæðist átök ishranna, en
um leið ekki stærra en svo, að þvi
væri auðstýrt um þröngar og
krappar vakir milli jaka. Á sliku
skipi hugðist Nansen halda eins
langt norður fyrir Siberiueyjar og
unnt reyndist, en leggjast siðan
við akkeri, þegar is hamlaði norð-
ursiglingu, og láta þá reka fyrir
straumi yfir Noröurishafið. Nan-
sen gerði ráð fyrir, að sú för
mundi taka 2-3 ár, en vistaforða
vildi hann hafa svo mikinn, að
nægði 12 mönnum i 5 ár. Hann
áleit ekki ósennilegt, að takast
mætti að ná. til Norðurheims-
skautsins I þessari för, en taldi
þaö i sjálfu sér ekki aðalmarkmið
leiðangursins, heldur rannsókn á
hinu ókunna svæði umhvprfis
það. Visindalegan árangur og
aukna þekkingu á sviði jarðfræði,
haffræði, stjarnfræði og liffræði
kvaö hann meira máli skipta en
hitt, að ná þeim stað, er stærð-
fræðilega skoðað telst norðurendi
jaröarmöndulsins.
Nansen birti þessa ferðaáætlun
sina bæði heima og erlendis árið
1892. Aö vonum vakti hún mikla
athygli, en mjög voru skiptar
skoöanir manna um hana. Margir
frægir og reyndir heimskautafar-
ar erlendis töldu hana hina bi-
ræfnustu, og margir visindamenn
og landfræðingar voru á sama
máli. Sumir álitu ógerlegt að
smiöa skip svo traust, að það
stæðist hamremi Issins, en aðrir
töldu kenningu Nansens um haf-
strauma á þessum slóðum vera
firru eina og ferðaáætlun hans
alla mjög vanhugsaða.
En Nansen brá ekki sannfær-
ingu sinni. Hann varði ferðaáætl-
un sina og kenningu á fjölmenn-
um fundi i Brezka landfræðifélag-
inu og svaraði gagnrýni hinna
frægu landkönnuða og visinda-
manna, sem ekki gátu fallizt á, að
oliubuxurnar frá Jeanette væru
liklegar til þess að valda straum-
hvörfum á sviði heimskautsferða.
Ýmsir kunnir visindamenn urðu
og til að styðja skoðun hans, og
allir hlutu aö viðurkenna for-
ingjahæfileika Nansens Græn-
landsfara, hvort sem þeir töldu
kenningar hans sennilegar eða
ekki.
Með almenningi heima i Noregi
gætti einnig nokkurs efa. Að visu
báru landar Nansens fyllsta
traust til hans vegna þeirra af-
reka, er hann hafði áður unnið.
En almenningur var þess einnig
minnugur, að margur garpurinn
hafði hlotið ömurleg afdrif i
heimsskautaleiðangrum, jafnvel
þótt glæstar spár fylgdu honum
að heiman. Hins vegar varð Nan-
sen það til brautargengis heima
fyrir, að þjóðarmetnaður, frelsis-
þrá og sjálfstraust fór mjög vax-
andi með Norðmönnum á þessum
árum, og margir voru þeir, er
trúðu á ferðaáætlun hans eins og
sjálfur hann og treystu honum til
aö framkvæma hana, enda brást
almenningur i Noregi honum
ekki, er á reið. Það sýndu fjár-
framlög fátækra sem rikra til far-
arinnar. Þing og stjórn, sem nú
höfðu annað álit á honum en forð-
um, er t nn sótti um styrk til
Grænlandsleiðangursins, veittu
honum 280 þúsund króna ferða-
styrk, en konungur og almenning-
ur lagði fram það, er á skorti i
svipinn, eða 156.478,86 krónur.
Skipshöfnin og skipið
Sá hét Colin Archer, er tók að
sér smiði fyrirhugaðs leiðan-
ursskips, en hann var talinn ,1
fremstu röð norskra skipasmiða
Kjósið vorstúlku Vikunnar með þvi að setja tölurnar frá 1-3 i
auðu reitina framan við nöfn og keppnisnúmer þátttakenda, sem
þið veljið i þrjú efstu sætin. Kiippið siðan seðilinn út úr blaðinu
og sendiðtil: Vikan, Pósthólf 533, Reykjavik. Crslitin verða birt I
27. tölublaði.
1. Ingibjörg Jónsdóttir
2. Sigurrós Svavarsdóttir
3. Hrefna Valsdóttir
4. Ása ögmundsdóttir
5. Guðmunda Jóhannesdóttir
6. Guðbjörg Jónsdóttir
7. Jóhanna Róbertsdóttir
8. Evelyn West
44 VIKAN 22.TBL.