Vikan - 23.03.1989, Blaðsíða 40

I5LEH5KT MAL
DULFRÆÐI
Páll Þorsteinsson.
„Viss um að
eftir 100 ár
segja allir
mér langar"
„Ég er ekki sammála því að fólk sem
starfar við útvarp nú til dags kunni
ekki að tala,“ segir Páll Þorsteinsson,
útvarpsstjóri Bylgjunnar. „Það sem
hins vegar hefur gerst er að götumál-
ið hefúr feerst inn á stöðvamar. Ég vil
ekki að fólk tali uppskrúfað mál,
heldur eins og því er eðlilegt. Mér
finnst of mikið einblínt á beygingar-
villur þegar talað er um rétt mál en
ekki litið á framburðinn. Mér finnst
verra þegar fólk segir Jaban í stað þess
að segja Japan en þegar það segir mér
langar.
Það er að mínu viti ekki stórvægilegt
áhyggjueíni þótt dagskrárgerðarmenn láti
út úr sér einhverja vitleysu við og við, það
er ekki svo mikið um það að skaði hljótist
af. Annars er ég viss um að eftir 100 ár
segja allir mér langar og það er ekki út-
varpinu eingöngu að kenna. Það sem hins
vegar vantar í lið dagskrárgerðarmanna er
almennt betur menntað fólk. Það er heilla-
vænlegri leið heldur en að hafa mann eins
og málfarsráðunaut Ríkisútvarpsins, enda
var það eitt af því sem mér fannst fyndnast
þarna á Rás 2, það var þetta nafn, mál-
farsráðunautur.
Dagskrárgerðarmenn þurfa að vera vel
vakandi og leggja allan sinn metnað í
dagskrána. Ég er á móti því að handrit séu
notuð nema í einstökum tilfeilulm þar
sem um flókna dagskrá er að ræða, því þau
bjóða upp á mikla einhæfni. Fólk festist í
sömu frösunum og verður leiðigjarnt. Þó
viðurkenni ég að það er óþolandi þegar
fólk veit ekki hvað það ætlar að segja, byrj-
ar á einhverri setningu, kemst síðan í sjálf-
heldu og segir sömu setningarnar oft.
Þetta og ffamburð fólks set ég ofar beyg-
ingarvillunum.
Fyrir mér á útvarp fyrst og ffemst að vera
spegill samfélagins en ekki að sjá um að
móta það. □
FURÐULEGASTA
FORSPÁ
ALLRA TÍMA
TEXTI: ÆVAR R. KVARAN
Það var kalda nótt í aprílmánujði
L 1898, að S.S. Titan stærsta, rík-
" mannlegasta og umfram allt
öruggasta skip heimsins lagði af
stað í jómfrúferð sína frá ensku höfninni
í Southamton til New York í Bandaríkjun-
um. í þessari ferð gerðist hið óhugsanlega,
að þetta fljótandi hótel rakst á ísjaka, sem
leiddi til þess að þetta mikla bákn, stærsta
skip heimsins, sökk og fjöldi ntanns
drukknaði. Flestir 2500 farþeganna,
drukknuðu. Þetta var reyndar ekki óeðli-
iegt, þegar þess er gætt að á þessu 70.000
lesta skipi voru ekki nema 24 björgunar-
bátar, sem ekki gátu tekið helming þeirra
farþega sem með skipinu voru. En þrátt
fyrir þetta tók almenningur ekki eftir
þessu hörmulega stórslysi árið 1898.
Hvernig stóð á því? Þessi atburður átti
sér nefnilega hvergi stað nema í skáldsög-
unni „ÞEGAR TITAN FÓRST“ eftir óþekkt-
an rithöfúnd, sem erfitt átti uppdráttar í
Englandi og bar nafnið Morgan Robertson.
Þessi bók vakti litla athygli, þegar hún
kom út.
En fjórtán árum síðar varð þessi bók
heimsffæg og lýst sem fúrðulegustu forspá
allra tíma. Því kalda nóttina þann 14. apríl
1912 rakst hið raunverulega stórskip,
66.000 lestir að stærð, á ísjaka og sökk ná-
kvæmlega eins og Titan í bók Robertsons,
og fórust þar þúsundir farþega. Þetta var
hið firæga skip TITANIC, sem allir muna
síðan. Þetta skip var alveg eins og skipið í
bók Robertsons á jómffúreisu sinni yfir
Atlantshaflð. Hámarkshraði var 25 hnútar
hjá báðum þessum skipum. Bæði höfðu
skipin gríðarlegan fjölda farþega og skips-
hafnar og alltof fáa björgunarbáta. Á hinu
raunverulega skipi voru þeir til dæmis
aðeins 20. Þá var sagt um bæði skipin, að
þau gætu ekki sokkið. Einn skipverja á Tit-
an í bókinni var látinn segja þessi orð:
,Jafnvel Guð almáttugur gæti ekki sökkt
þessu skipi". Enda var því skipt í 16 vatns-
þétt hólf. Þannig var um bæði þessi skip
búið, að þau áttu ekki að geta sokkið, og
því virðist almennt hafa verið trúað. Eitt
var athyglisvert í sambandi við þetta
hörmulega sjóslys, en það var það hve
margir virtust finna á sér áður en til þess
kom að eitthvað voveiflegt væri yfirvof-
andi. Þeir sem lifðu af þetta hræðilega slys
sögðu frá því, að mjög margir bæði úr hópi
farþega og jafúvel skipshafúar hefðu látið
þá svartsýni í ljós í viðtölum, að þessa
mikla skips biðu ill örlög. Þeir reyndust
sannspáir, eins og kunnugt er. Þótt margir
óttuðust hræðileg örlög þessa skips, virð-
ist þó enginn hafa komist neitt nálægt því
að lýsa slysinu með þeirri nákvæmni, sem
rithöfundurinn Robertson hafði gert í bók
sinni árið 1898. Bókin lýsir blátt áfiram í
einstökum atriðum mesta sjóslysi sögunn-
ar, fjórtán árum áður en það gerist. Þetta
er það furðulega við þennan dæmalausa
spádóm.
Einn farþeganna, sem fórst þessa hræði-
legu nótt var breski blaðamaðurinn W.T.
Stead, en hann var mjög göfugur maður og
sjálfur sálrænn. Áður en hann fór í för
þessa hafði hann leitað til tveggja sálrænna
manna, en þeir höfðu báðir varað hann við
því að ferðast sjóleiðis áður en hann fór í
þessa örlagaríku för. Annar þessara sál-
rænnu manna, sem hann leitaði til hafði
sagt honum, að hann myndi ferðast til
Bandaríkjanna innan árs, en bætti þessu
sem hér fer á eftir við þessa spá sína: „Ég
sé yfir þúsund manns — þar á meðal þig —,
sem er að berjast í örvæntingu í sjónum.
Fólkið hrópar á hjálp og berst fýrir lífi
sínu. En allt er það til einskis — og ert þú
þar engin undantekning."
Reyndar hafði Stead áður fengið viðvar-
anir við örlögum skipsins og sjálfs sín.
Þetta gerðist nokkrum árum áður, þegar
hann var ritstjóri bresks blaðs í Lundún-
um. Þar birti hann ffásögn, sem var skáld-
skapur hans um gríðarstórt farþegaskip,
sem rakst á ísjaka. í þessari skáldfrásögn
Steads komst aðeins einn maður lífs af úr
þessum háska, en það var einmitt hann
sem Stead gerði að sögumanni frásagnar-
innar. Þegar hann hafði lokið henni, bætti
hann við nokkrum orðum, sem reyndust
38 VIKAN 6. TBL. 1989