Vikan - 26.08.1993, Blaðsíða 45

Ég er Manjane, ég er komin til
aö búa hjá þér. Amma er dáin
- og langt í burtu.
- Manjane? Og þú vilt búa
hjá mér? Velkomin! Ég hef
fulla þörf fyrir hjálp þína. En
hve þú ert falleg. Svo horföi
hann á mig.
- Þetta er Arpad, sagði hún
rólega. - Hann hefur verið
mér góöur. Móöurbróðirinn
rétti mér höndina. Ég sá aö
þetta var góður maður. Hann
muldi kaffi í mortélinu og
hrærði það út í graut og bætti
sykri í. Við borðuðum það úr
örsmáum bollum. Ég hafði
aldrei borðað kaffi fyrr og mér
þótti það ekki gott.
Ég var hissa á því að hann
skyldi láta Manjane sitja á veit-
ingastofunni. Hann las hugs-
anir mínar. - Það kemur eng-
inn hingað um þetta leyti dags.
Kona, sem var nokkuö lík
honum, gægðist gegnum
tjaldiö. - Velkomin, barnið
mitt! sagði hún ísmeygilega
og brosti. Hún var með þrjár
hökur. Hún var eins og fjall af
feiti og óhreinindum en hún
hafði einu sinni verið fegursta
stúlkan í Bralavan. Hann hafði
borgaö föður hennar offjár fyr-
ir hana. Ég hugsaði með mér
að hún væri ekki líkt því eins
góð kona og hann maður og
hún væri ekkert hrifin af því
að Manjane skyldi vera komin
til þeirra.
Manjane lagði höndina á
öxl mér - þannig eru vinir
kvaddir í fjöllunum - og ég
hneigði mig, næstum eins og
herramaður. Síðan flýtti ég
mér út.
Gyðingurinn Horovitch veif-
aði til mín. - Ertu kominn til
Bralavan svona snemma?
Komdu, ég ætla að sýna þér
nokkuð! Af því að það ert þú
skaltu fá þetta næstum gefins.
Ég hafði ekki hugsað mér að
kaupa neitt fyrir haustið en ég
fór samt inn til hans. Hann var
alltaf í góðu skapi, gat verið
skemmtilegur og allir veiði-
mennirnir versluðu við hann.
Nú rétti hann mér fallegt
vopn, riffil með greyptu skefti.
Ég sagði honum að ég ætti
þrjár byssur heima. Svo gekk
ég um búðarholuna hans og
rótaði í vörunum, skoðaði
vatnsrör og ýmislegt annað
sem ég hafði engin not fyrir.
- Hvað er þetta? spurði ég.
- Þetta er sjónauki, Arpad,
sjónauki. Þú gætir notað hann
þegar þú ert á veiðum, þegar
þú ert að veiða fisk og skjóta
endur. Þú skalt fá hann næst-
um því ókeypis. Ég gerði það
með vilja að horfa í öfugan
enda. Hann hló og sneri hon-
um við. Eg sá langt yfir vatnið
- fjöllin og jökullinn færðust
nær.
- Ég sé ekkert, sagði ég
ergilega. Mér þótti gaman að
stríða þessum gamla gaur.
- Klaufi! öskraði hann.
Hann horfði, skrúfaði, talaði
og sló út örmunum, svo
nefndi hann hæfilegt verð. -
Oh, sagði ég og sýndi á mér
fararsnið. Hann elti mig. Það
var örugglega enginn sem
vildi kaupa sjónauka í Bralav-
an. Hann var reglulega góður
og mig langaði mikið að eiga
hann. Að lokum komum við
okkur saman um verðið og ég
lét hann geyma sjónaukann.
Þetta var reglulega skemmti-
legur leikur, maður á móti
manni. Að öllum líkindum
hafði hann ekki borgað nema
helming þessa verðs.
Hann prúttaði af ákafa um
skippund af þurrum fiski en ég
sagði honum aö það væri til-
gangslaust, hjá mér væri að-
eins um eitt verð að ræða. Ég
vissi að þegar liði að hausti
myndi hann panta fimm til sex
skippund. Fiskurinn minn var
beinlaus, hvítur og þurr. Ég
þvoði hann upp úr geitamjólk
og þurrkaði hann vel. Arpad,
þú ert ræningi, öskraði hann.
- Ætlarðu að rýja vesalings,
fátækan kaupmann inn að
skinninu? Svo fórnaði hann
höndum, sneri lófunum upp
og yppti öxlunum, þóttist vera
hrjáðastur af öllum. Ég hló.
- Ég skal halda eftir ein-
hverju af fiski handa þér. Lof-
aðu mér að sjá það tau sem
þú hefur, ég þarf bæði vinnu-
föt og spariföt.
- Ó, spariföt líka? Já, ég sá
konuna sem þú varst með
áðan, hún er falleg. Svo sýndi
hann mér brosandi þau efni
sem hentuðu mér. Ég vildi fá
víðar, gulbrúnar buxur, rauð-
an silkilinda í mittið og stuttan
jakka. Næstum allir veiði-
mennirnir áttu slík föt en ég
hafði aldrei eignast þau.
Armeninn hinum megin við
götuna tók af mér mál og
þuklaöi á efnunum. Hann
sagði þetta vera góð efni. Ég
fékk líka að sjá myndir af föt-
unum í bók. - Viltu fá pening-
ana strax? spurði ég.
- Þú mátt borga þetta þeg-
ar þér hentar, svaraði hann.
Ég borgaði strax en það
gladdi mig að hann sýndi mér
tiltrú. Armenar eru mjög ná-
kvæmir og vita hvaö þeir eru
að gera. Hann pantaði líka hjá
mér fisk, stuttlega og án þess
að prútta. Hann vissi að fisk-
urinn var þess virði sem ég
setti upp.
Teppakaupmaðurinn bjó í
eldgömlu steinhúsi hinum
megin við torgið. Hann ók
vatni í stórum kerum heim til
sín og grasið í kringum húsið
hans var vægast sagt vel
sprottið þrátt fyrir þurrkana.
Þegar ég kom inn til hans
klingdi í lítilli geitabjöllu og
hann kom strax fram. Húsið
var stórt, mörgum sinnum
stærra en húsið mitt. Meðfram
veggjunum voru háir hlaðar af
teppum, þaktir strámottum.
Þetta voru teppabirgðir rík-
asta mannsins í Bralavan.
Annars tók ég aðallega eftir
lágu borði. Það var fagurlega
skreytt gulli og á því stóð lítil
vog. Ég beið eftir því að hann
yrti á mig.
Hann var lítill og gráhærð-
ur, rauða kollhúfan var svolítið
á ská. Hann horfði rannsak-
andi á mig og sagði svo: -
Nú, hvað? Ég svaraði: - Ég
get boðið þér fisk í haust, þú
hefur aldrei keypt fisk af mér.
- Þarftu að fá peninga?
- Kannski helminginn. Ég
nefndi verðið. Hann horföi á
mig, hugsaði sig um andartak
og það gladdi mig þegar hann
sagðist vilja kaupa af mér fisk
og að hann vildi gjarnan
borga strax.
Ég sagði: - Ég þarf raunar
ekki á peningunum að halda.
Hann horfði undrandi á mig
og brosti. Þeir virtust allir bera
traust til mín þótt faðir minn
drykki og yrði óður. Fötin mín
voru ekki falleg, slitin vinnuföt
eins og veiðimenn nota dag-
lega; víðar buxur, ilskórnir
reimaðir upp leggina, stuttur
jakki og rauður léreftslindi. Ég
tók pyngju úr beltinu og rétti
honum átta eða tíu perlur í
lófann. Án þess að segja
nokkuð gekk hann að borðinu
þar sem vogin stóð. Svo setti
hann stækkunargler fyrir ann-
að augað og skoðaði perlurn-
ar vel og vandlega. Hann náði
svo í skrúfmálsstokk upp úr
einni skúffunni og mældi
perlurnar, skrifaði síðan eitt-
hvað í litla bók.
- Áttu margar?
- Ég get náð í fleiri en það
tekurtíma.
- Hvar finnur þú skeljar
núna? Ég hélt að grynningarn-
ar væru orðnar þurrausnar.
- Ég finn eina hér og aðra
þar, ég þekki vatnið betur en
flestir aðrir. Hann brosti.
- Jæja, ég get komið þeim í
verð fyrir þig, ég sendi þær
vinum mínum sem eru mjög
ábyggilegir. Svo skiptum við
jafnt á milli okkar.
- Helminginn - er það rétt-
látt?
- Þú stendur þig við það.
Þú færð samt meira en þú
getur fengið hér í Bralavan,
Dað veistu.
Ég vissi það. Hann hafði
ekki sama hátt á og aðrir
perlukauþmenn - ekki eins og
armenskir, grískir eða sýr-
lenskir, ekki heldur eins og
Persar. Það vissu allir að
hann var mjög sannsögull,
Dess vegna hafði hann náð til
sín mest allri teppaverslun í
nágrenni Bralavan og hinum
megin við vatnið. Fyrir mína
tíð hafði hann einnig verslað
með perlur en rányrkja var
búin að eyðileggja perlumiðin.
Það hafði vaxið upp stofn af
smáskeljum á stöku stað, að-
allega við árósinn, rétt hjá
húsinu mínu. Ég veiddi þær
stundum en aldrei að degi til.
- Þú sýndir mér tiltrú og ég
treysti þér. Ég veit þú segir
ekki frá þessu. Það halda allir
að það séu ekki perluskeljar f
vatninu lengur, sagði ég.
- Það er satt - látum okkur
nú sjá, sagði hann stuttlega.
Án þess að hugsa mig frekar
um hvolfdi ég öllum perlunum
úr pyngjunni, hundrað og fjórt-
án dýrmætum perlum. Hann
horfði aftur snöggt á mig og
brosti. Og brosið var hlýtt og
gott. Eftir að hann hafði skoð-
að perlurnar í stækkunargler-
inu, vegið þær og mælt sagði
hann: - Ég hef kaupendur í
stórborgum Evrópu, ég sendi
þær ekki til kaupenda hér.
Arped, þú ert ríkur maður, af
veiðimanni að vera ertu forrík-
ur. Viltu fá kvittun?
- Ég þarf enga kvittun,
svaraði ég. - Kvittun hjálpar
ekki mikið ef eitthvað kemur
fyrir. Ef eitthvað hendir mig,
sem getur alla hent, þá færðu
móður minni elskulegri pen-
ingana, hún hjálpar þá okkar
nánustu og skyldmönnum af
ættkvíslinni og svo er hún þá
tryggð til æviloka. Hún á ekki
svo gott. En faðir minn má
ekkert vita því hann drekkur
upp allt sem hann fær. Það er
ekki hægt að treysta þeim
sem drekka of mikið, hann er
ekki sjálfráður gerða sinna.
Gamli teppakaupmaðurinn
hneigði sig lítillega og lét mig
skilja að hann væri mér sam-
mála en að hann ætlaði samt
sem áður að láta mig hafa
kvittun. Það skaðaði ekki að
hafa hana og móðir mín yrði
að hlýða lögunum ef hún átti
að skipta fénu, annars væri
allt ólöglegt. Hann ætlaði aö
reikna út hve upphæðin væri
mikil og svo skyldi hann og
síðar synir hans vera mér inn-
an handar og geyma féð. Við
17.TBL. 1993 VIKAN 45