Vikan - 12.07.1973, Qupperneq 10

ÓSKAVIÐTAL MAGNuSAR MAGNuSSONAR BÆ JARSTJÓRA
VESTMANNAEYJA
VIÐ ÞORBJÖRN SIGURGEIRSSON PRÓFESSOR.
ELDGOS OG
EÐLISFRÆÐI
— Það er ekki fylgst með
hugsanlegum gosum á Islandi og
er raunar ekki séð hvað gera
þyrfti til þess að fylgjast með
hvar gos kann að vera I aösigi.
Jarðskjálftamælingar gætu
væntanlega Iielzt komiö að gagni
og þaö er unniö mjög ötullega að
þvi að setja upp þétt net jarð-
skjálftamæla. Þegar meiri
reynsla er komin á niðurstööur
kerfisbundinna jarðskjálfta-
mælinga, veröur kannski mögu-
legt að segja fyrir um eldgos, en
það á væntanlega larigt i land.
Fleiri aöferðir hafa raunar veriö
reyndar og koma hugsanlega til
greina til þess að spá eldgosum.
Hallamælingar gætu verið gagn-
legar á einstökum stöðum. Ef
aödragandi eldgoss reynist vera
sá, að jörðin bólgnar upp, þá er
mikið unnið við sllkar mælingar.
En enn skortir reynslu til að segja
til um, hvort slikar mælingar
gætu borið árangur hér á landi.
Hugsanlegt er, að breytingar
verðii segulsviði á undan eldgosi,
en erfitt mun að finna þær. A
segulsviðinu i Surtsey voru
gerðar Itarlegar mælingar eftir
að gosið hófst og niðurstööur
þeirra sýndu, að. þar urðil veru-
legar breytingar I segulsviði. Þær
stöfuðu þó fyrst og fremst af
hrauninu, sem þar kom upp og
segulmagnaðist um leið og það
kólnaði niöur fyrir visst hitastig.
En hvort einhverjar breytingar
urðu þar áður en gosið hófst, er
ekki vitað.
Eftir þessum ummælum Þor-
björns Sigurgeirssonar
prófessors að dæma, virðist enn
vera langt frá þvi aö visindamenn
geti sagt fyrir um eldgos. Þor-
björn sagði að eina gosspáin, sem
hann gæti gefið, væri að eldgos
gæti hafist hvenær sem er og hvar
sem er á eldgosasvæöinu, sem er
geysistórt, og þess vegna er bezt
fyrir okkur að vera við öllu búin.
Flest gos á Islandi koma Ur
gfgum eða sprungum, sem aðeins
gjósa einu sinni. Hekla og Katla
eru undantekningar, þvl að þar
gýs hvað eftir annaö á sama stað.
Heimaeyjargosið varö I grennd
við kulnað eldfjall, en sllkt er
algengt, þar sem eldfjöll liggja
yfirleitt þétt á eldgosasvæðinu.
Kannski fleygir jarðvisindunum
svo mikið fram, að hægt veröi að
spá eldgosum af nokkurri
nákvæmni og með það miklum
fyrirvara, að ráörúm gefist til
þess aö gera varúöarráðstafanir.
Þorbjörn er Húnvetningur,
fæddur á Orrastöðum á Asum og
alinn þar upp. Aö loknu stúdents-
prófi hélt hann til Kaupmanna-
hafnar og lagöi stund á eðlisfræði
við háskólann þar.
— Ég fór utan naustiö 1937 og
var I Kaupmannahöfn til ársins
1943. Ég var viö stofnun, sem
kennd er viö Niels Bohr, og vann
þar I nokkra mánuði að loknu
námi. Þetta var á striösárunum
og Þjóöverjar lokuðu þessarri
stofnun öllum að óvörum. Þegar
ég kom að byggingunni einn
morguninn, sá ég aö þýzkur
vörður var við innganginn. Þá lét
ég sem ekkert væri og gekk fram-
hjá og svo var vist með flesta,
sem störfuöu þarna. Siðan sætti
ég færis að komast yfir til Svi-
þjóðar. Mér eru sérstaklega
minnisstæð götuljósin I Málmey,
þegar yfir kom. Þaö var ótrú-
legur léttir aö geta gengiö um
upplýstar götur, en Kaupmanna-
höfn var myrkvuö.
— Gerði hernám Þjóðverja
nokkuö boð á undan sér?
— Ég held að hernámiö Jiafi
komið flestum mjög á.óvart. Svo
var að minnsta kosti um mig.
Morguninn 9. ápril 1940 sveimuöu
þýzkar flugvélar yfir borginni og
það var fljótlega tilkynnt, aö
Þjóðverjar hefðu hernumið
landið. Andrúmsloftið var mjög
þvingað i Kaupmannahöfn á
itriðsárunum. Auk heimsókna á
heimili manna, stöðvuðu þýzku
hermennirnir iðulega fólk á göt-
um úti og ef þeir fundu einhver
bönnuð blöð eða bæklinga á fólki,
var mönnum umsvifalaust komið
-fýrir bak við lás og slá.
— Vár ekki danska neðan-
jarðarhreyfingin nokkuð öflug?
Þorbjörn Sigurgeirsson
prófessor fyrir framan
Raunvísindastofnun Há-
skólans.
10 VIKAN 28. TBL.