Vikan - 12.07.1973, Qupperneq 44

gera ritmáliö gegnsærra en tal-
máliö. En sé svo og þvi nauösyn-
legt aö skrifa y, z og tvöfaldan
samhljóöa, er eins mikil þörf aö
aögreina tvenns konar ö eftir
uppruna, og sömuleiöis rita
tvenns konar æ, æ i oröum meö
upprunalegt á og œ i oröunum
meö upprunalegt á Sé nauösyn-
legt aö greina i sundur i-hljóöiö i
nyt og nit i ritrr>áli og sýna aft
kýrnytin er notuö, lusarnitin ekki,
er alveg sama þörfin aö sýna aö
æ-iö i gagnsærer annars uppruna
en i „(mér er) eiöur sœr“. Hugsiö
ykkur til dæmis hvflikur fengur
væri þá aö visunni hans Ómars
Ragnarssonar i stafsetningar-
æfingu.
Auminginn hann Siggi sœti
særöist illa á hœgra fceti. .
Sannleikurinn er sá aö slik
aögreining tvennskonar æ-a væri
mikil þjálfun til aö tengja saman
skyld orð, alveg eins og mörg
atriöi stafsetningarinnar eru
óneitanlega gagnleg til þess.
A hinn bóginn tel ég fráleitt aö
krefjast þess aö hver einstakling-
ur sem skrifar islenzku sýni viö
hvert orö kunnáttu sina i
skyldleika oröa eöa þekkingu sina
á framburði þeirra á bronsöld. Sú
stranga krafa hlýtur annaöhvort
aö veröa hundsuö eöa valda þvi
aö fólk þorir ekki aö stinga niður
penna af ótta viö aö koma upp um
kunnáttuleysi sitt i „islenzku”
(þ.e. i stafsetningu). Ég veit aö
hvort tveggja hefur gerzt.
Einföldun stafsetningarinnar
til mikilla muna yröi erfiö meöan
á breytingunni stæöi, en enginn
sæi eftir henni þegar fram i sækti,
ef henni’yröi haldiö innan þeirra
marka sem málkerfiö setur. Til
slikrar einföldunar teldist aö
minnsta kosti:
1) j milli sérhljóöa (það er
órökstudd kredda aö heimta æja,
æjum, en afneita æji, hér þarf
hvergi j),
2) z (hún er þó i samræmi viö
meginsjónarmiöiö, að sýna
„upprunann”),
3) tvöfaldur samhljóöi á undan
þriöja samhljóða . þegar
framburöarmunur er enginn,
4) y, '
5) ýmsar einstrengingslegar
reglur sem meina stflistum aö
nota stafsetningarafbrigöi til aö
sýna ákveöinn blæ eöa sérstaka
merkingu (t.d. Hann eöa hann um
persónur guödómsins, guö eöa
Guö, sunnan lands — sunnan-
lands, aftur fyrir kónginn —
afturfyrir kónginn, sbr. grein
Þórbergs Þóröarsonar i Timariti
Máls og menningar 1941).
Þaö mun hafa verið G. fiernard
Shaw sem sýndi fráiri á hve
stafsetning enskrar tungu er
vitlaus meö þvi aö finna dæmi um
mismunandi merkingu stafa og
táknun hljóöa. Stundum er talaö
um aö islenzka sé borin fram
„eins og hún er skrifuð”. Viö
skulum leika sama bragö- og
Shaw: Slammt aö fnen skely
ferða zfo safndöna karlaði
stappzetnyngu að þeym pynnist
sjaigsakkt aö hallda Henny.
Ef lesturinn vefst fyrir ein-
hverjum, er hér lykillinn:
ailagi = æ i framburði flestra
Islendinga, fn i efndi = m, n i
helduren = nn, eihvert = oftu,
f i ha & = v, ö i löngu = au, k i a ka
= g hjá flestum, rl i va rla = 11
(ddl), ppz I kippzt.viö = fs, p i
svipta = f, a i anga = á, g i fylgii
er hljóölaust, kk i rykkti = g.
RlKASTÍ MAÐUR I
LlKHÚSINU___________________
Framhald af bls. 14.
— Ég sagði: — Lögreglan er aö
rekja feril Eddie Langs. Hafiö þér
tilkynnt henni, aö hann hafi
komið hingaö?
Dýrar tannviðgeröir birtust i
máttleysislegu brosi. — Nei,
sannast að segja, þá geröi ég þaö
ekki. Ég sá ekkert samband meö
þessum tveimur atvikum. Svo
hnyklaöi hann ofurlftiö brýnnar.
— En hvað beindi yöur annars
hingaö, hr. Jordan? Hvernig
vissuö þér aö Eddie Lang heföi
komiö hingaö?
Ég sagöi honum það og spuröi
svo: — Hvað gátuð þér sagt
honum af honum frænda hans?
Skeggjaöa andlitiö tognaöi og
varð alvarlegt. — Ég sagði
honum aö Victor væri dáinn.
— Dáinn?
— Já.vist svo. Malcolm Parish
kinkaöi kolli, dapur á svip. —
Victor dó fyrir um það bil ári. Við
vorum komnir til Italiu og flugum
yfir Alpana. Kannski hefur þaö
veriö þunna loftinu aö kenna.
Ekki veit ég. Victor var aldrei
sterkur fyrir hjartanu. Hann fékk
slæmt kast eftir aö við komum i
litiö þorp, þar sem ég haföi leift
handa okkur, og eftir fáar
minútur var hann liöinn. Eins og
hendi væri veifaö má segja. Og
áöur en ég fengi svigrúm til aö ná
I lækni.
Ég lyfti brúnum. — Og
tilkynntuð þér þetta ekki neinum?
— Jú vitanlega ræöismanninum
á staðnum. Og Victor var jarð-
aður þarna i þorpinu.
— Ég átti viö, hvort þér hefðuð
ekki tillkynnt þaö vandamönnum
hans.
— Ja, sannleikurinn er nú bara
sá, aö ég haföi ekki hugmynd um,
aö Victor ætti yfirleitt nokkur
skyldmerini. Hann nefndi frænda
sinn aldrei á nafn og ég vissi ekki,
að Eddie Lang væri til. Mér
skildist Victor vera aleinn sins
liös i heiminum. Parish hristi
höfuðið meö sorgarsvip. — Ég
saknaði hans afskaplega fyrst I
stað. Hann sá um allt fyrir mig og
svo var hann snillingur I skák.
Alveg óbætanlegur.
— Hvernig brást Eddie við
fregninni?
— Heldur illa, er ég hræddur
um. Hann virtist talsvert sleginn.
En hann harkaði það af sér og
bráðlega töluöum viö saman eins
og mestu mátar. Hann sagöi mér
af starfinu áinu og þessari stúlku,
henni Gladys Monroe. Ég ætlaöi
aö ná I atriöiö þeirra I kvöld og
bjóöa þeim svo út á eftir. En ég
vildi bara komast að þvi, hver
myrti hann. Dettur yöur nokkuö i
hug?
— Ekki enn. Viö erum að fást
viö þaö
Hann blés reykjarstrók beint
upp I loft, og reykurinn hékk uppi
yfir honum eins og ský. — Mér
skilst þér hafið nýlega haft
eitthvert mál meö höndum fyrir
Parish-útgeröina, hr. Jordan.
— Þaö var nú frekar einskonar
rannsókn, sagöi ég.
— Rannsókn? Eruö þér þá líka
spæjari?
— Ekki er þaö nú formlega, en
mér hefur orðið nokkuö ágengt á
þvi sviöi.
Hann rétti úr sér.---Nú fer ég
aö veröa forvitinn. Hvers konar
rannsókn var þetta?
— Þvi miöur, þá er þaö
trúnaöarmál.
Hann brosti meö verndarasvip.
— Nei, veriö þér ekki aö þvi arna.
Þaö má vel segja, að ég sé
úrgeröin þar sem ég á meirihluta
I félaginu.
— Satt ér það, sagöi ég og
brosti á móti. — En þaö var
félagsstjórnin, sem réö mig.
— Stjórnin er ekki annaö en
fulltrúarnir minir.
— Vafalaust. Og þá veröur
henni ekki nema ánægja aö sýna
yöur öll plöggin.
Hann hóstaöi frá sér reyknum
hlæjandi og skellti á lær.
— Þetta likar mér! Já, sannar-
lega. Maöur hittir ekki svo oft
svona varkáran og þagmælskan
mann. Ég kann ágætlega við
yöur, lögfræöingur. Hann lokaöi
munninum og staröi fast á mig
sem snöggvast. — Eruð þér enn
ráöinn hjá félaginu?
Ég hristi höfuðiö.
— Munuö þér vilja vinna fyrir
mig persónulega?
— Viö hvaö?
Aö hjálpa mér til að ljúka þvi,
sem var erindið mitt til Banda-
rikjanna.
— Og þaö er hvaö?
— Aö ógilda þessi fyrirmæli afa
mins um þessa fjárbindingu.
’ Hann baröi krepptum hnefanum
á hnéð.Munnsvpurinn var hörku-
legur og augun leiftruöu. — Aö
kippa stjórn útgeröarinnar úr
höndunum á þessari félagsstjórn.
Aö fá vald yfir allri stjórn Parish-
útgeröarinnar. Ég er alls ekki
ánægöur meö gang hlutanna eins
og hann er nú. Viö lifum viö
vaxandi velgengni, hr. Jordan, og
Parish-útgerðin heföi átt aö vera
búin aö tvöfalda sig. En i staö
þess er hún komin I algera
kyrrstöðu. Skeggiö á honum
titraði af eintómri hneykslun. —
Stjórnarmennirnir hafa setiö
hver á sinum rassi, án þess aö
hafast aö. Aftur skall hnefinn á
hnénu. — Og nú ætla ég ekki aö
horfa á þetta lengur aögerðarlaus
— á félagiö að visna upp, heldur
vil ég hafast eitthvað aö.
Hann þaut upp úr stólnum og aö
boröinu. Svo sneri hann sé viö
meö ávlsnahefti i hendinni og
kúlupenna I hinni. Munnsvipurinn
var einbeittur og hörkulegur.
— Ég þarf á aö halda duglegum
lögfræöingi, Jordan. Ég kann vel
viö sniðiö á fötunum yðar. Þér
litiö út fyrir aö vera hörkutól.
Segiö mér fyrirframgreiösluna!
Ég fer ekki neitt aö þjarka.
Ég sat og deplaöi augunum. Ég
var hissa á þessum ákafa hans og
mælsku. Loksins sagöi ég: — TIu
þúsund dali, rétt til þess að vita,
hvort honum væri alvara.
Hann skrifaöi ávisunina án þess
aö depla augum. Braut hana síð-
an saman og stakk henni i vasa
minn, bak við vasaklútinn.
Ég sagði varkárnislega: — Það
kann vel að veröa ómögúlegt aö
hagga viö ráðstöfunum afa yðar.
Ég get engu lofað.
Hann veifaði þessu frá sér, ein-
beittur á svip. — Ég er ákveðinn
hvernig sem þetta kann að fara.
Ég ætla aö kúska þessa náunga og
vil hafa yður mér viö hlið. Hvaö
eru tiu þúsund dalir? Hreinasti
tittlingaskitur! Félagið er
milljóna virði.
Aldrei haföi aöstoöar minnar
veriöleitað af jafnmiklum áhuga.
— Ég skal hafa samband viö
yöur, hr. Párish.-Sftgði ég og stóö
upp. — Undir eins og ég er búinn
aö rýna i þessi skjöl.
— Agætt. En muniö, að tlminn
er naumur og þér veröið að kom-
ast fljótt af stað.
Eftir tuttugu ára iöjuleysi, var
honum allt i einu fariö að liggja á.
Ég fór inn I simaskáp og fékk
frestaö málinu, sem ég átti aö
flytja árdegis þennan dag.
Ég lagði vindilinn frá Parish á
boröiö fyrir framan John Nola
lautinant. Hann þefaöi af honum
og lyfti brúnum. — Hvaö er þetta?
Er þaö kannski mútur?
— Já, kall minn. Mig langar til
aö vita, hvort þér hefur oröiö
nokkuö ágengt?
Andlitiö á honum var hrukkótt
og þreytulegt. . — Sáralltið.
— Hvaö um hana Gladys
Monroe?
— Hún er bara meðdansari og
ekkert annaö.
— Ég hitti hana I morgun.
Hann glápti á mig og ég hélt
áfram aö segja honum frá
Malcolm Parish.
44 VIKAN 28.TBL.