Vikan - 10.01.1980, Síða 4

Fjölskyldumál — Guðfinna Eydal
Þegar unglingamir
mótmæla
foreldmnum
Margir unglingar gera uppreisn
gagnvart foreldrum sínum. Margir ungl-
ingar líta á foreldra sina sem hreina
fjandmenn. Oft er beint strið á milli
unglinga og foreldra. Tengslin á milli
þeirra rofna. Unglingarnir hafa hafnað
foreldrunum og taka gjarnan sinn eigin
vinahóp fram yfir þá. Foreldrarnir sitja
eftir með sárt ennið og skilja ekkert í því
af hverju ástandið er orðið algjörlega
óviðunandi. Þeir verða oft örvasntingar-
fullir og vita ekki sitt rjúkandi ráð, því
að það er alveg sama upp á hverju þeir
reyna að finna, allt er árangurslaust,
öllu er neitað, allri samvinnu hafnað.
Foreldrarnir reyna gjarnan margar
leiðir til að hafa áhrif á unglinginn, þeir
reyna að tala um fyrir honum, þeir
reyna að leiða honum ýmislegt fyrir
sjónir, þeir skammast, rífast, gráta og
stundum slást þeir við unglingana. En
allt kemur fyrir ekki, unglíngurinn
heldur fast við sitt, hann mótmælir
áfram. Hann vill ekki segja foreldrum
sinum neitt, hann hatar yfirheyrslur:
„Hvar varstu? Með hverjum varstu?
Hvað voruð þið að gera?” Hann vill fá
að vera í friði og hann hugsar oft um
betri daga — dagana þegar hann kemst
að heiman. Hvað veldur því að ástandið.
sem lýst er, er til á hundruðum heimila?
Hvað veldur því að unglingarnir mót-
mæla foreldrum sínum og að foreldr-
amir skilja ekki mótmælin? Foreldrarnir
eru hins vegar oft einir með sektarkennd
sina og hugsa um hvort þeir hafi gert
eitthvað rangt í uppeldinu eða hvort
mótmæli unglinganna tilheyri bara
unglingsárunum.
Af hverju koma mótmælin?
Þvi hefur oft verið haldið fram að
mótmæli unglinga gagnvart
foreldrunum eigi rætur sínar að rekja til
þeirra miklu breytinga sem eiga sér stað
á gelgjuskeiðinu. Þessar breytingar eru
líkamlegs, sálfræðilegs og félagslegs
eðlis. Það er t.d. vitað að margar þeirra
sálfræðilegu breytinga sem eiga sér stað
valda unglingnum vissum erfiðleikum I
samskiptum við aðra. Má þar helst
nefna tvær gagnstæðar þarfir sem
unglingurinn hefur. Hann hefur þörf
fyrir að vera frjáls og sjálfstæður og laus
við of mikla stjórn af hendi fullorðinna.
En hann hefur lika þörf fyrir að vera
lítill og blíður og að fá stuðning frá
mömmu og pabba. Þessi siðarnefnda
þörf er oft ómeðvituð. Þessar sveiflur á
milli þess að vilja vera stór og lítill valda
oft árekstrum á milli unglings og
foreldra. En þessar sveiflur eru hins
vegar engan veginn nægjanleg skýring á
þeim miklu mótmælum sem unglingar
sýna foreldrunum og árekstrunum
samfara þeim. Þar er ýmisiegt annað að
verki.
Valdabarátta milli unglinga
og foreldra
Fram að unglingsárum hafa flestir
foreldrar meira og minna ráðið yfir
börnum sínum. Þeir hafa ákveðið flesta
hluti fyrir börnin og stjórnað lifi þeirra:
Börn eru sjaldan höfð með í ráðum
þegar taka á ákvarðanir innan fjölskyld-
unnar, ekki heldur þegar þær varða
börnin sjálf. Það hafa verið foreldrarnir
sem hafa haft völdin og stjórnað
ferðinni.
Árekstrar verða gjarnan á milli fólks
þegar einn aðili ætlar að fá vilja sínum
framgengt á kostnað hins aðilans. Þetta
á einnig við um þá árekstra sem verða
milli foreldra og barna.
Hjá flestum uppalendum byrjar
valdabaráttan við börnin mjög snemma.
Barnið vill eitt, foreldrarnir annað, og
annar aðilinn þröngvar sinni lausn I
málinu upp á hinn. Oftast eru þaí
foreldrarnir sem þröngva lausn sinrii
upp á barnið. Hitt er þó til að börnif
hafi svo að segja algjörlega tekið öll völd
á heimilinu og stjórni því sem fram fer
En börnin gefast gjarnan upp gagnvah
foreldrunum, þvi það er við ofurefli a4
etja. Foreldrarnir eru bæði líkamlega of
andlega sterkari en barnið og þeir geta
hegnt og umbunað baminu eftir vild.
Barnið er þvi algjörlega háð foreldrura
sínum.
Foreldrar eru margir hverjir háðit
þeirri afstöðu í uppeldi að annaðhvod
fái þeir sinum vilja framgengt við barníð
eða að þeir tapi fyrir barninu. Þetta setfl
oft er nefnt ..annaðhvort:-eða-afstaða
veldur oft valdabaráttu milli foreldra ot
barna.Þaðsem þau berjast um er: „Vinn
égeða vinnur þú."
Margir álita að árekstrar á milli
unglinga og foreldra stafi að miklu leyti
af því, að unglingurinn geri uppreisn
gegn því valdi sem foreldramir haft beitt
hann hingað til. Mótmæli unglingsins
beinist að þeim uppeldisaðferðum sem
hann hafi orðið að þola hingað til,
aðferðum sem hafi ekki miðað að
samvinnu á milli barna og foreldra,
heldur aðferðum sem miðuðust aðallega
að því að stjórna i börnum með valdi-
Þvi hefur einnig verið sagt að ungling-
arnir mótmæli í rauninni ekki foreldrum
sinum, heldur þvi valdi sem foreldrarnif
hafi beitt þá.
4 Vlkx— tbl.