Menntamál - 01.03.1935, Síða 6

4
MENNTAMÁI.
ekki aðeins fjárliagslegar og stjórnarfarslegar, heldur
fyrst og fremst sálrænar og félagsfræðilegar, en eftir er
að vita, hvort manneðlinu er svo þröngur stakkur snið-
inn, að því geti ekki tekizt að laða sig eftir hinum nýju
skilyrðum vélamenningarinnar, eða hvort einungis er
um stundar óskapnaðarástand að ræða, sem stafar af
þvi ósamræmi, sem komizt hefir á milli verklegra
framkvæmda og lífsskilyrða almennings annarsvegar, og
ui>peldis og andlegs þroska hinsvegar.
Eg vil i þessu sambandi nel'na tvær höfuðbreytingar,
félagslegs eðlis, sem gera nýjar og áður óþekktar kröf-
ur til alls almennings. Eg á hér við hinn almenna kosn-
ingarrétt, í stuttu máli, lýðræðið, og svo hið nána sam-
band, sem vegna hraða í viðskiftalífi og samgöngum er
komið á milli einstaklinga, stétta og þjóða, jafnvel i fjar-
lægustu stöðum hnattarins. Það eru glögg dæmi um þetta
samband, að stjórnarfar á Spáni, fiskveiðar við N>r-
fundnaland, hveitiuppskera í Bandarikjunum og þurrk-
ar í Ástralíu geta liaft áhrif á efnahag bænda og sjó-
manna í innstu dölum og á yztu andnesjum á íslandi.
Ef lýðræðið á að tryggja heill almennings og vera meira
en nafnið tómt, útheimtir það gagnrýnandi og liugsandi
almenning, sem er þess umkominn að mynda sér sjálf-
stæðar skoðanir á lielztu félagsöflum samtíðar sinnar.
En hinn meginþátturinn i félagslífi nútimans, sem nefnd-
ur var, gerir kröfur til snarræðis og ráðkænsku, til að
átta sig á og laða sig eftir breyttum viðhorfum, og um-
fram allt kröfur til hæfileikans til bróðurlegs og drengi-
legs samstarfs, hvort sem i hlut eiga einstaklingar, stéttir
eða þjóðir.
Hvernig mundu svo uppeldisliættir þeir, sem algeng-
astir eru nú á dögum, samrýmast þessum kröfum?
Eg læt þeirri spurningu ósvarað, en vil spyrja annarr-
ar: Er ekki býsna algengt enn þann dag í dag, að ala
börn upp til blindrar hlýðni og skefjalausrar samkeppni?