Menntamál - 01.10.1949, Qupperneq 11

MENNTAMÁL
69
konar ritháttur hafi tíðkazt um lang'an aldur. En þó að
hvorttveggja megi teljast rétt, þá er þetta ekki heppilegt,
ef fá skal festu í rithátt orða málsins. Til þess verður að
taka annan ritháttinn fram yfir hinn og gera hann gild-
andi, að minnsta kosti í skólunum.
í sambandi við þetta á vel við að minnast á notkun y og
ý í riti. Það reynist mörgum erfitt. En sum orð með i eða
í hljóði eru ýmist rituð með i, í eða y, ý svo sem orðið
tryppi. Nú er aðalreglan sú að tákna i og ý hljóðin með
y — ý, þegar o, ó, u, ú (eða með j á undan) er í stofni orð-
anna eða beygingarmyndum þeirra. Hljóðvörpin eru þar
oft mjög ljós. Þyngra verður að finna, hvenær y, ý skal rit-
að, þegar miða skal við wi (eldri orðmvndir), fornan rit-
hátt eða útlend mál. — Læt ég það þó liggja milli hluta.
En þegar sagt er í orðabókunum um sum þessi orð, að þau
megi skrifa annaðhvort með i eða y, í eða ý og þess er jafn-
vel getið um leið, að uppruni sé ,,óviss“, þá virðist mér
fræðslan vera skrítin — eða skrýtin —. Eru ekki y og ý
rituð í nógu mörgum orðum, þó að þessu annaðhvort eða
og óvissum uppruna væri sleppt og orðin rituð með i — í.
— Það drægi þó lítið eitt úr ruglingnum.
Allmargar samhljóða orðmvndir eru ritaðar ýmist með
i — eða y —ý samkvæmt mismunandi uppruna og merk-
ingu, svo sem leifa og leyfa, girða og qyrða, skin og skyn,
skír og skýr, tína og týna, seiða og seyða. — En komið get-
ur það fyrir í ýmsum orðtækjum og orðasamböndum að
merkingarmunurinn sé óljós og rithátturinn verði því
vafasamur. T. d. skal rita geisa, æða, flana, en geysa, ef
dregið er af að gjósa. Mér skilst að rita eigi ,,þeir riðu
geyst“. Er þetta skyldara því að gjósa en að æða? Svo ætti
það að vera eftir rithætti, en augljóst virðist það ekki. —
Þetta og margt fleira þessu líkt þarfnast. nánari skýringar
en uámsbækurnar gefa.
2. Þá vík ég að þeirri nýbreytni, að skifta skuli um
hljóðtákn í nokkrum orðum, sem um áratugi eða aldir